Jamiyat tushunchasining moxiyati va mazmuni

Mustakillik: inson manfaatlari, kadri va erkinligi.
Shaxs O‘zida sotsial sifatlarni mujassamlashtirgan insonni ifoda etadi. Kishilar shaxs bulib tugilmaydi, balki jamiyatdagina shaxs bulib shakllanadi va rivojlanadi. Chunki insonga xos ijtimoiy sifatlar, fazilatlar avloddan-avlodga irsiy yul bilan Utmaydi. Inson dunyoga kelgan vaktida jamiyat, siyosiy to‘zum, madaniyat, ishlab chikarish, oila, ommaviy axborot vositalari, mafkura kabi ijtimoiy to‘zilmalar mavjud buladi. Inson ta’lim-tarbiya, mexnat, mulokot jarayonida ijtimoiy tajriba, bilim, turli munosabatlar, axlokiy me yorlar, siyosiy g‘oya, milliy mafkura kabi omillar ta sirida yashaydi, ularni O‘zlashtiradi va shu jarayonda ijtimoiylashadi, ya ni shaxs bulib shakllanadi. Natijada insonda yangicha fazilat va sifatlar paydo buladi. U yaratuvchan mavjudot sifatida faoliyat kursata boshlaydi. O‘z-O‘zini nazorat kilish, O‘z-O‘zini tarbiyalash, yuksak mas uliyatni xis etish, g‘oya uchun kurashish, mustaxkam e tikodga ega bulish, O‘z fikr-muloxazalarini erkin bayon etish va ijtimoiy-siyosiy faollik shaxsga xos belgilardir. Shaxsning maksad, g‘oya va ideallari jamiyatdagi mavjud g‘oya va mafkura bilan o‘zviy bog‘lik ravishda shakllanadi. Milliy g‘oya va mafkurani amalga oshirish, ezg‘u ideallar yulida xatto‘xayotini kurbon kilish shaxs xayotining bosh maksadiga aylanadi. Shaxs mustaxkam iymon-e tikod, g‘oya va insoniy fazilatlarga ega bo‘lgan, Vatan, millat tuykusi bilan yashaydigan, O‘zida davr xususiyatlarini ifoda etadigan insondir. Jamiyat O‘z tarakkiyoti davomida vujudga kelgan muammolarni xal etish uchun shaxsning muayyan tarixiy namunalarini yaratadi. Xar bir O‘zgargan tarixiy sharoitda shaxs moxiyatini va mazmunini yangicha tushunish zaruriyati vujudga keladi. Bug‘ungi adabiyotlarda xarizmatik, shuxratparastlik, tajovo‘zkorlik va boshka shakldagi shaxslar timsoli aks ettirilmokda. O‘zbekistonda bozor munosabatlariga Utish sharoitida fozil va barkamol inson shaxsini shakllantirish dolzarb vazifalardan biri bulib koldi. Mamlakatimizda ta’lim-tarbiya soxasida amalga oshirilayotgan isloxotlar O‘z oldiga ana shunday shaxsni shakllantirishni maksad kilib kuydi. Inson tarixning yaratuvchisi sifatida tabiat tarakkiyotidagi o‘zluksizlikni ta minlaydi. U O‘z bilimi, tajribasi va yutuklarini kelg‘usi avlodlarga meros kilib koldiradi; tabiat va jamiyatni kayta kuradi va takomillashtiradi. Inson O‘z akli tufayli butun koinot, tabiat tarakkiyotida buyuk yaratuvchi kuch sifatida namoyon buladi, O‘z tarixini yaratadi, uni avaylab-asraydi. Inson faoliyati va tajribalari jamiyatning takomillashuvi va kishilarning xar tomonlama kamol topishi uchun manba bulib xizmat kiladi.
Tabiat va jamiyatdagi Urni va axamiyati, yaratuvchilik moxiyati, oliy mavjudot ekani, vorislikning davomiyligini ta minlashi barcha ijobiy va foydali yutuklarni saklashi va tarkib etishi kabi xususiyati va kobiliyati tufayli inson mukaddas va tabarruk kadriyat xisoblanadi. Antropologiya insondagi insoniylikning namoyon bulishi va rivojlanishini rux bilan boklaydi. Ayrim tadkikotchilar insonga xos bo‘lgan biror-bir xususiyatga aloxida urku bergan va shu orkali insoniy moxiyatni ochib berishga xarakat kilgan. Masalan, I. Kant insondagi axlokiy jixatlarga kuprok e’tibor bergan va uni ezg‘ulikni yovo‘zlikdan farklovchi mavjudot sifatida ta riflagan