Jihozlar va loyihalash asoslari

66-rasm. Cho‘yandan yasalgan flanetsi
67-rasm. Lo‘kidon:
bor salnikli o‘tish jo‘mragi:	1 - shiber; 2 - korpus;
1 —korpus; 2 —salnik; 3 —tiqin.	3 —shpindel.

foydalanilganda rezina yoki ftor-plastdan yasalgan burmalangan (gofr-langan) qoplamalardan foydalaniladi.

Quvurlar po‘lat yoki tem ir-betondan ishlangan ustunlarga montajqilinadi. Quvurlar ustunlarga xomut, skoba va ilmoq (noztaecKa) lar yordamida mahkamlanadi (64-rasm). Ba’zan osma tayanchlar ham ishlatiladi.
Qulflanadigan va rostlanadigan armatura
Gaz yoki suyuqlik oqimini boshqarish qulflanadigan yoki rostianadigan armaturalar; ventillar, jo‘mraklar, lo‘kidonlar va klapanlar yordamida amalga oshiriladi.
Yentil —suyuqlik yoki gaz oqimining o‘tishini ilgarilama harakat qiluvchi klapan yordamida berkitadigan moslama (65-rasm). Ularni keng oraliqdagi bosimda ishlatish murnkin.
Diafragmali ventilda plastmassa yoki rezinadan yasalgan membrana berkituvchi organ bq^lib xizmat qiladi. Bu ventil nordon eritmalar va
158

www.ziyouz.com kutubxonasi

suspenziyalarni uzatuvchi liniyalarda qoilaniiadi. Uning korpusi rezina, plastmassa yoki emal bilan izolatsiyaiangan cho‘yandan iborat. Ventilning gidravlik qarshiligi juda ham kichik boiadi. Tarkibida muallaq zarrachalar boigan agressiv suyuqiiklarni uzatish liniyalarida shlangli ventillardan foydalaniladi. Ularda o‘tishni berkitish cho‘yan korpusga qo‘yilgan kalta rezina quvur (patrubok) yordamida amalga oshiriladi. 0 ‘tish kattaligi shpindelga ulangan rezina quvurchani kolodka yordamida qisib tartibga solinadi.

Gaz yoki suyuq holdagi ammiakni haydash liniyalarida tartibga soluvchi ventil qo‘llaniladi. Tartibga solish aniqligi undagi zolotnik pastki qismining konussimonligi evaziga erishiladi. Kanalni to‘la ochish uchun klapanning nisbatan qisqa yurishi bu ventilning afzalligi, tarkibida muallaq moddalar bo‘lgan suyuqliklar bilan ishlashda yo‘l qo‘yib boTmaydigan gidravlik qarshilikning kattaligi uning kamchiligi hisoblanadi.
Jo‘mrak — parrok teshikli konussimon tiqin bilan ta’minlangan qurilma. Tiqinni burib, oqim rostlanadi (66-rasm).
Jo'mraklar tarkibida kremniy miqdori ko‘p boTgan kulrang cho‘yan, zanglamaydigan poTat, sopol, chinni, shisha, plastmassa va grafitdan yasaladi. Jo‘mraklar vakuum, kislota, ishqorlar uzatish liniyalarida, ifloslangan va kristallanuvchi suyuqliklar haydovchi liniyalarda ishlatiladi. Xlorid va sulfat kislotalarni haydash uchun rezina va faolit bilan qoplangan jo ‘mraklar ishlatiladi. Ular tegishlicha 60 va 100°C haroratlarda ishlay oladi.
Jo'mraklarning afzalligi quyidagilardan iborat: gidravlik qarshiligi kichik; quvurlami jo'mraklarni ochib qo‘yib tozalash mumkin. Bosim yuqori boTganda germetiklikning buzilishi va mahsulot sarfini tartibga solish qiyinligi ularning kamchiligi hisoblanadi. Shu sababli ularni bug‘ liniyalariga, bosim ostida boTadigan, jo'mrakni keskin ochib-yopganda gidravlik zarba hosil qilishi mumkin boTgan, tomchi suyuqliklami haydash quvurlariga (masalan, suv haydash liniyalariga), hamda uzatisbni aniq tartibga solish talab etiladigan liniyalarga quyib boTmaydi.
Lo‘kidon oqim yoTini to‘sadigan disk (shiber) yordamida haydashni to‘xtatuvchi moslamadir (67-rasm). Lo‘kidonlar ponasimon boTib, ularda ko‘ndalang yo‘nalishda pona shaklidagi disk joylashgan parallel yoki o'rtasida pona joylashgan ikkita simmetrik likopchadan iborat shiberli lo‘kidonlar. Shiberli lo‘kidonning ponalidan farqi uning zichlantirish yuzasi korpusning yon o‘qiga perpendikular joylashgan.
159

www.ziyouz.com kutubxonasi