Jihozlar va loyihalash asoslari

^ ■ = *„F(C‘ -C ,).
(3.4)
d r

bu yerda: m—eriyotgan modda massasi, kg; k m— erishning tezlik konstantasi (massa uzatish koeffitsienti); F — T vaqtda eritilayotgan modda zarralari sathining yig‘indi maydoni, m2; C —to'yinish konsentratsiyasi, kg/m3; C —x vaqtdagi konsentratsiya, kg/m3.
Ma'lum bir vaqt ichida butunlay erib ketgan mA modda massasini yoki uning erish vaqtini (t) quyidagi formula bilan hisoblash mumkin:
m A = *„F 4(AC4 -A C ^ k /fe lo C A Q /A C ^ )] . (3.5)
bu yerda: Fb—zarrachalar yuzasining boshlang'ich sirti, m2; DCb, DCoJd —jarayonning harakatlantiruvchi kuchi (to‘yinish konsentratsiyasi C* va eritmaning jarayon boshidagi (Cb) va oxiridagi (Cojdr) konsentratsiyasini bilgan holda uni hisoblab topish
mumkin).
Diffuziyalanib eriydigan tuzlar uchun erishning tezlik konstantasini quyidagi formuladan aniqlash mumkin:
kM =ccMA p l//i/.t;'(D/us y i
bu yerda: aM—barcha diffuziyalanib eriydigan tuzlar uchun doimiyhk (massa uzatish) koeffitsienti, aM=70±10; D\i — diffuziyaning samaradorlik koeffitsienti (gs= l bo'lganda), D\it qiymatini quyidagi tenglikdan topish mumkin:
38

www.ziyouz.com kutubxonasi

(A«.. I. . = to < s )J..!»! /'/298 .

bu yerda: (Djis)sI va (Djis)s2a<— tuzning eritma konsentratsiyasi C va haroratlar T va 298 K bo‘lgandagi diffuziyaning samaradorlik koeffitsientlari.
Dns yoki ms ning 298 K (25°C) haroratdagi qiymatlari ko‘pchilik tuzlar eritmalari uchun ma’lumotnomadan olinadi.
Tuzlarni eritishda aralashtirish jarayoni quyidagilarga erishish uchun zarur:

— suyuqlik harakati tezligining oshishi hisobiga qattiq jinslar yuzasi oldidagi laminar diffuziya qatlami qalinligini kamaytirish;

— qisqa vaqt ichida erigan modda konsentratsiyasini borliq hajmda bir xil qilish;

— jarayonning mumkin bo‘lgan yuqori harakatlantiruvchi kuchiga ( C —C,) erishish.

Kristallanish — erishga teskari jarayon bo‘lib, kristallangan moddaning massasini aniqlash uchun (3.5) formuladan foydalanish mumkin, bunda faqat Fv o‘rniga qattiq faza yuzasining oxirgi maydoni Fmh qo‘yiiadi.
Kristallanish paytida ikkinchi asosiy parallel jarayon kechadi: kristaUar murtagining hosil bo‘lishi va ularning o‘sishi. Bu jarayonlar tezligining nisbati qattiq fazaning oxirgi qiymatini belgilaydi. Aralashtirish har ikkala jarayonni turli darajada tezlashtiradi. Kam solishtirma yuzaga ega bo‘lgan, ya’ni yirik kristallar olish zarur bo‘lganda, aralashtirishning eng muqobil sur’ati tanlanadi. Umumiy holda buni quyidagicha yozish mumkin:

km=f{Re, Ar, E)
Fk= f (Rc, Ar, E, AC) .	(3.6)

bu yerda: E —jarayonning faollanish energiyasi, J/m ol; AC—eritmaning absolut to‘yinishi.
Qiyin eriydigan gazlar absorbsiyasi paytida massa uzatishga, asosan, suyuq faza qarshilik ko‘rsatadi va hisoblashda gaz fazasining qarshiligini hisobga olmasa ham bo‘ladi. U holda absorbsiya jarayonining tezligi quyidagicha yoziladi:
M = ccMFAP0,r . (3.7)
bu yerda: F — fazalar boT ingan yuza m aydoni, m 2; bPB.r — jarayonning
harakatlantiruvchi kuchi (gazning parsial va muvozanatdagi bosimi o'rtasidagi farq).
39

www.ziyouz.com kutubxonasi

Barbotaj qilinganda, misol uchun, uglerod ikki oksidni ishqorlar eritmasidan va kislorodni tuzlar eritmasidan o‘tkazilganda massa berish koeffitsientini quyidagi tenglamaga binoan hisoblash mumkin: