Jihozlar va loyihalash asoslari

1
>.

3

C/3

o'matilganlariga qaragan-

100,0							da suyuqlikni tezroq ara-
							Jashtiradi.
							K urakli aralashtir-
							gichlar	oddiy	tuzilishga
							ega bo‘iganligi		va ulami
							tayyorlash osonligi uchun
							kimyo	sanoatida keng
		IV					qo'llaniladi.
0,1							Ramali aralashtirgich-
							lar boshqalarga qaraganda
							sekin aylanadi,		ularning
							aylanish tezligi 0,5—2,5
0,04	0,4	4		40		400	m/c, aylanish		chastotasi
Aralashtirilayotgan suyuqlikning hajmi, V, mJ							0,3—1 S	1ga teng. Aralash-
		6-rasm. Turli xil					tirgichning		diam etri
	aralashtirgichlarning qo‘llanilish						qurilma diametriga yaqin,
	oralig‘i (diapazoni):					va	parrak	va idish devori
/	— modifikatsiyalangan parrakli						oralig'i	(0,005—0,1)£>;
romli; II			—parrakli va		romli; III
						—	b—0,06 d ga teng. Bunday
turbinali; IV — kurakli.

aralashtirgichlar yopish-

qoqligi yuqori bo‘lgan suspenziyalar (100 Pa-s)ni aralashtirish uchun xizmat qiladi. Suyuqlikning turbulentligini hamda qurilmaning butun hajmi bo‘ylab aralashtirish sur’atini oshirish uchun ramaning ichiga qo‘shimcha kuraklar (ayniqsa, qiya parraklar) o‘matish mumkin, Ramali aralashtirgich idish devori oldida suyuqlikning tezligi kattaligi tufayli devorga qattiq zarrachalarning yopishib o'sishiga to‘sqinlik qiladi va suyuqlik konsentratsiyasining qurilmaning butun hajmi bo‘ylab bir xilda bo'lishini ta'minlaydi.
Apparatni tanlash
Apparatlar uchun idishlar silindr shaklida bo‘lib, tubi tekis, konussimon yoki ellips shaklida tayyorlanadi. Odatda, ular vertikal tarzda o'rnatiladi. Hozirgi paytda kimyo mashinasozligida standartlashtirilgan (GOST 20680—75) sig‘imi 0,01 dan 100 m3gacha bo'lgan, 273 dan 3200 mm gacha diametrli 10 xil idishlar ishlab chiqarilmoqda.

Ular vakuum ostida va 6,4 MPa gacha bosimda ishlashi mumkin.

Apparatlarning korpuslari 22 xilda ishlanadi.
4 4

www.ziyouz.com kutubxonasi

Standart qurilmaning indeksi 25167-67 GOST ga binoan quyidagicha belgilanadi, masalan, 1110-25-06U-001U2 indeksi quyidagicha o‘qiladi: birinchi raqam (1) — qurilma ellips shaklidagi tub va payvandlangan ellips shaklidagi qopqoqqa; ikkinchi raqam (1)—payvandlangan silliq ustki qatlamga; uchinchi raqam (10) — ramali aralashtirgichga ega ekanligini; sig‘imi 25 m3; 0,6 MPa bosim ostida ishlashi mumkinligini; U — uglerodli po‘latdan yasalganligini; 001 — model raqamini; keyingi U harfi — iqlimiy ijrosini; oxirgi raqam (2) — joylashtirish kategoriyasini bildiradi.

Standartlashtirilgan aralashtirgichli apparatlarni tanlash va ularga buyurtma berish katalog bo‘yicha olib boriladi.

Apparatlarning korpusi yaxlit payvandlangan (ramali aralashtirgich va yanchish qu-

vuri o‘rnatilgan) davriy harakatla-nadigan yoki ochiladigan qop-qoqli (parrakli aralashtirgich va diffuzorli uzluksiz harakatlanuvchi) qilib yasalishi mumkin. Apparat qopqog‘ida idish-ga suyuqlik qu-yish, nazorat-o‘l-chov asboblarini o‘rnatish uchun shtutserlar, uning ichki yuzasiga qarash va ta’mir-lash uchun qarash oynasi va luk (te-shik) joylashgan (7-rasm).

T e x n o lo g ik jarayonning olib borilish sharoitiga qarab qurilmalar

7-rasm. Aralashtirgichli reaktorlar:
a —ramali aralashtirgichli va siqib chiqaruvchi quvurli davriy harakatlanuvchi reaktor;
b - parrakli aralashtirgichi bor va diffuzorli uzluksiz harakatlanadigan reaktor-

1. 
   — elektr yuritgich; 2 — reduktor; 3 — salnikli zichlamalar; 4 — teshik (lyuk); 5 —termometr; 6 — bug‘ berish shtutseri; 7 —kondensat uchun shtutser; 8-tirak; 9
   

— havo shtutseri; 10 — yanchish quvuri; 11 — reagent berish uchun shtutser; 12 —quyish shtutseri; 13 —diffuzor; 14 —bo'shatish (to'kish) shtutseri.

4 5

www.ziyouz.com kutubxonasi

issiqlik almashinuv amalga oshadigan yupqa qoplama pardali yoki qoplama pardasiz qilib yasaladi.

Ikkita eritmani tez aralashtirish zarur bo‘lganda, ikkala eritma qo‘yiladigan shtutser aralashtirgichning o‘qini o‘rab turgan markaziy quvurning tepa qismiga joylashtiriladi. Quvuming yuqori qismi eritmadan chiqib turadi, pastki qismi esa eritmani pastga itaruvchi parrakli aralashtirgichga yaqinlashadi. Apparatning bunday tuzilishi konsentrlangan eritmalami, reaksiyaga kirishgan eritma bilan suyultirmay turib, tezda aralashtirish imkonini beradi, bu esa yuqori disperslikka ega bo‘lgan cho‘kmalar olishda (masalan, bariy sulfat va karbonatni ishlab chiqarishda) juda muhimdir.
Aralashtirgichi bor apparatlar konstruksiyasi jihatidan ideal aralashtiruvchi qurilmalar hisoblansa ham, uzluksiz jarayonlarda bittagina qurilma bilan to‘la aralashuvga erishish qiyin. Bundan tashqari, massa almashinuv jarayoni olib borilayotgan (erish, kristallanish)da qattiq zarrachalarning zarur vaqt davomida mavjud bo‘lib turishini ta’minlash qiyin. Shuning uchun aralashtirish apparatlari ko‘p bosqichli sistema bilan birlashtiriladi. Bunda eritma bir apparatdan boshqasiga o‘z-o‘zidan oqib o‘tadi.
Ko‘p bosqichli apparatlar tuzilishiga ko‘ra ketma-ket pog‘onasimon joylashtirilgan apparatlar kaskadi (8-rasm) yoki to‘siqlar bilan seksiyalarga ajratilgan gorizontal apparat (9-rasm) shaklida yasaladi.
Katta sig'imli apparatlar (seksiyalar)da butun hajm bo‘ylab jadal aralashtirishga erishish uchun bir nechta aralashtiigich o‘matiladi (9-rasm, a),
qorishma

46

www.ziyouz.com kutubxonasi

xomashyo	___		3
	:: V		\
/ ' &	j
/ & .		X - - : - K x k		\
?	........*		• \ t..		i
\ - V	X *

fosforgipsning kis otadagi fosforgipsning kislotadagi
suspenziyasi suspenziyasi
9-rasm. Ekstraksion fosfor kislotasi ishlab chiqarish uchun reaktorlar:

1. 
   —silindrsimon seksiyali ekstraktor;
   

2. 
   —to‘g‘ri burchakli seksiyali ekstraktor;
   

Aralashtirgichi bor apparatlarni masshtah bo‘yicha yasash prinsiplari.
Masshtab bo‘yicha yasash, ya’ni model o'lchamini sanoat qurilmasi o‘lchamiga o‘tkazish prinsipi ularning sifat jihatidan bir xil tomonlari o‘xshashligidadir. Lekin bu yerda geometrik o'xshashlik saqlanibgina qolmay, balki jarayonni aniqlovchi mezonlar ham teng bo‘lishi lozim.
Faraz qilaylik, jarayonni aniqlovchi bosqich issiqlik berish bo‘lib, issiqlik berish koefFitsientining qiymatini saqlab qolish kerak. U (3.3) tenglamadan topiladi.
aD/A = k(psnd2/ n s )° (cps )/Xf (ps / p xl)"'
Modeldagi va sanoat apparatidagi bir xil bo‘lgan kattaliklarni doimiy ko‘paytma / ga birlashtirib, quyidagicha yozish mumkin:

a=Inad2aD ‘ .

(3.14)

Model apparat va tabiiy o‘lchamlarga ega bo'lgan apparatlarda bir xil suyuqlik ishlatilishini va Im—Ia ligini nazarda tutib quyidagi tenglamani olamiz:

K = / ( < d 2D; ; ; ) . p . 1 s>
yoki
47

www.ziyouz.com kutubxonasi

< dl"D~' = nl,dl°Dl! .