Jihozlar va loyihalash asoslari

78-rasm. Suyuq xlor saqlash uchun rezervuar: a —tank:

1 -	sath o'lchash uchun shtutser; 2 -	tuynuk; 3 - tuynuk	qopqog'i;
4 -	tezlik klapanlari; 5 - sifonlar; 6 -	saqlash klapanning	shtutseri.

b —shtutserlaming joylashuvi: 1,5 —qabul qilgichlar; 2,4 —tarqatgichlar; 3 —manometr uchun; 6 —siqilgan havo yuborish uchun; 7 —gazlarni chiqarib tashlash uchun.
Rezemiariarning jihozlari vazifasiga ko‘ra: ularga xizmat ko‘rsatish xavfsizligini, idishni to‘ldirish va bo‘shatish, sathini o‘lchash, namuna olish, rezervuarlarni tozalash, ta’mirlash va h.k. ni ta’minlashga mo‘ljal-langan.
Suyuqliklar uchun rezervuarlar standartlashtirilmagan va reglament-lanmagan. Ularni tanlashda suyuqliklarning xossalari, rezervuarning vazifasi va undan foydalanish sharoitlari hisobga olinadi.
Tuzlar eritm alari uchun tik silindrsim on rezervuarlar korroziyabardosh qoplamali yaxlit tem ir-beton poydevorlarga joylashtiriladi. Kislota va ishqorlar uchun mo‘ljallangan rezervuarlar, odatda, ustunsimon temir-beton poydevorlarga, ular ustiga qo‘shtavrli balkalar tashlab joylashtiriladi. Tirgovichlar orasidagi masofa 1 m bo‘ladi.Tirgovichlar orasi lm ga yaqin bo'lganligi tufayli bunday poydevorlar rezervuar tubi va to‘kish shtutserlarini nazorat qilish va ularni ta’mirlash imkonini beradi.
Har bir rezervuar, unga xavfsiz xizmat ko‘rsatish uchun atrofi temir to ‘siqli maydoncha bilan jihozlanadi. Barcha rezervuarlarda sath o‘lchagich (suyuqlik sathini o‘lchash uchun), ularning ichiga tushishi uchun tuynuklar va idishlarni hech qanday to'siqsiz to ‘ldirish va bo‘shatish uchun zarur bo‘lgan havotortgich bilan ta'minlangan. «Tutunlanmaydigan»suyuqliklar rezervuarlarining havotortgichlari bevosita atmosferaga chiqarilgan. Zaharli gazlar ajratib chiqaruvchi suyuqliklar (oleum, xlorid,plavik kislota va h.k.) uchun mo‘ljallangan rezervuarlar gaztutgich apparatlarga tutashgan bo‘ladi.
173

www.ziyouz.com kutubxonasi

Ko‘p miqdorda kislota saqlanadigan rezervuarlardan kislotani pastki tomondan tushirish maqsadga muvofiq emas, chunki tushirish quvurchasining buzilishi katta xavf tug‘diradi. Shuning uchun kislota saqlanadigan rezervuarlardan suyuqlikni to‘kish uchun sifonli quvurlar o‘rnatiladi va ularga suyuqlik vakuum yordamida so‘rib tortiladi. Gorizontal rezervuarlardan kislota kislota ichiga tushirilib qo‘yiladigan nasoslar yordamida haydaladi.

Muzlaydigan va kristallanadigan suyuqliklar (sulfat kislotasi, fosfor, oltingugurt, kaustik, tuzlar eritmalari) saqlanadigan rezervuarlar isitish moslamalari bilan jihozlanadi. Isitish rezeryuarning tashqi yuzasiga payvandlangan issiqlik almashinuv elem entlari (zmeyeviklar, yarimquvurlar, burchakliklar) yoki uning tubiga yotqizilgan issiqlik almashtirgichlar ko‘rinishidagi ichki isitgichlar yordamida amalga oshiriladi. Nisbatan past haroratlarda qotib qoladigan (kristallanadigan) suyuqliklami tashqarida turuvchi issiqlik almashtirgichlar bilan isitish maqsadga muvofiq.
Nisbatan tez qatlamlanadigan suyuqliklarni saqlash uchun aralashtirgichlar o'rnatilgan rezervuarlardan foydalaniladi.
Siqilgan gazlar uchun rezervuarlarning jihozlari Davlat texnika xavfsizligi nazorati organlari tomonidan «Bosim ostida ishlaydigan idishlarni o'm atish va ulardan foydalanish xavfsizligi qoidalari» gako‘rareglamentlanadi.
Rezervuarlar saqlash klapani, manometrlar, suyuqlik sathini ko‘rsatkich, termometr, qarash tuynugi, sifon va boshqalar bilan
174

www.ziyouz.com kutubxonasi