Jihozlar va loyihalash asoslari

2 0 8

www.ziyouz.com kutubxonasi

90-rasm. Shisha reaktor

iumlasiga, misol uchun, 13-sonli shisha tta d i va undan harorat„ing 85-c T w i a r i s h i g a chidamli sanoatda rshlatiladigan quvurlar yasaladi.

• 
  K o S a sSshaiarning mineral Wslotalar ta-siriga lcim yoviv haraarorligi vuqori, bundan faqat o'yuvchr va fosfor kislotalar istisno. jyjisol tariqasida «pireks» shishasining qaynayotgan 20 % li HCl dagi
  

erish tezligini ko'radigan boisak, u atigi 3 7 mg/(ni • soat) m tashkil etadi *ishqoriar eritmasida esa - 5,5 dan ko proq. O ia toza moddalar kWab chiqarish uchun shishani konstruksion material sifatida taniashda, urdng albatta disstillangan suvda erish jarayomgauchrashini ham nazarda tutish lozim. Zero, shisha kukunmi 1 s davomida suvda qaynatilganda

UniS a d a n 8 ^ ^ M P a %b o s iS c h a ishlash qobihyatiga ega b o igan
quvurlar, yopqich arm aturalar va sig imi 100 1 gacha b o ‘lgan
aralashthgichli reaktorlar yasaladi (85-rasm). Aralashtirgichnina reaktorlarda ruxsat berilgan eng katta tezhgi sekundiga 5 ta aylanishni

tashkil etadi. Shishadan diametn 500 mm gacha bo lgan kolonnali apparatlar va markazdan qochma nasoslar yasash mumkin.

Kvars shishalari tarkibida kremniy ikki oksidining miadn •

i A — \ u „ ‘i„ ,i: I T I „ v .;„ ;„ i: . _ 4 u o r i y U q o r i

harorat koeffitsienti kichkina bolganligi tufayli (oddiy shisha^'611^*

nisbatan	10 baravar kam), ularning issiqlikka chidami yuqori
gacha). Kvars shishalar «toza» kvars qumini suyultirish yoki e						^C}l3
v			liop nifoU ^.1		rv%~
kuydirish orqali olinadi va shu bois olish usuliga qarab shaffofS nCha
turlarga bo‘linadi. Ular shishaning boshqa turlariga qaraeand						V3 X’ra
i_?_____ •	i_____ ___ ? i - i _____	m __1	j	^o	n u a	VUqori
kimyoviy	barqarorlikka ega. Ular		1200°C dan
yuqori bo‘lgan haroratda yumshay boshlaydi. 0 ‘ta
toza moddalar ishlab chiqarishda qo‘llanadigan
kvars apparatlarni yasash uchun «o‘ta toza» kvars
yoki qo‘shim chalardan		maxsus	usul bilan

tozalangan kvars qumi ishlatiladi.

Xira kvars shishasi g‘ovak (3-4 %) bofiganligi sababli kimyoviy barqarorligi pastroq. Undan diametri odatda 400-500 mm gacha bo‘lgan apparatlar yasaladi. Suyuqlik sizib chiqishining oldini olish uchun apparatlarning ichki yuzasi kislorodli grelka yordamida eritib yuboriladi. Xira
shishadan yasalgan buyumlar asosan faqat yordamchi jihoz sifatida ishlatiladi.
2 0 9

www.ziyouz.com kutubxonasi

Shaffof kvarsdan rektifikatlash va absorbtsiyalash kolonnalari, zonali suyultirish uchun konteyneyrlar, o‘ta toza azot va sulfat kislotalarini saqlash uchun idishlar yasaladi.

Suyuqlanishi qiyin bo‘lganligi uchun shaffof kvarsdan diametri 130-150 mm dan ortiq bo'lgan apparatlar yasash qiyin. Shishakristall materiallaming (sitallaming) ko‘pgina ijobiy fizik xususiyatlari ularning armaturalar va kimyoviy apparatlar yaratilishida keng qo‘llanishiga olib keldi. Ularning aniq maqsadlarda ishlatish uchun tanlash imkonini beruvchi yuzlab markalari mavjud. Sitallarni olish uchun shisha kristallanishi kerakh yo'nalishda boshqariladi, bunda ular tarkibidagi kristall tarkibiy qismi (o‘lchami 1 mkm. dan kichik kristallar) shisha fazada hajm bo‘yicha taxminan 50 % atrofida taqsimlangan bo'lishi kerak.
0 ‘ta toza moddalar texnologiyasida organik konstruksion materiallardan asosan ftorplast va polipropilendan foydalaniladi. Odatdagi reaktivlar ishlab chiqarishda ishlatiladigan polietilen, viniplast va organik shisha, o‘ta toza moddalar ishlab chiqarishda faqatgina bu moddalar bilan bevosita to‘qnashmaydigan yordamchi jihozlar yasashda qo‘llaniladi.