Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı T. Т.Ótebaev, U. Q. Seytjanova, Т. A. Esemuratova

5.1-keste
Oqıtıwshı pedagogikalıq taktqa tálim hám tárbiya procesindegi hár bir jaǵdayǵa ádillik penen baha beriwi, oqıwshılardıń háreketlerin durıs ańlap jetiwi, bekkemlik hám shıdamlılıq, ózin tuta biliwı, sabır – qanaat, sezgirlik, hújdan, ar-uyat kibi qásiyetlardi ózinde jámlestiriwi menen erisedi. Pedagogikalıq iskerlikte óz kasibin jaqsı kórgen oqıtıwshı ǵana pútkil kúsh-ǵayratın, kewil nurı hám kewil ıssılıǵın sol jumısqa baǵıshlaydı hám óz iskerliginde jaqsı nátiyjelerge erisedi. Balalardı jaqsı kóriw, mehir-muhabbatlı bolıw oqıtıwshınıń etikalıq júzin ashıp beriwshi áhmiyetli pazıyletler bolıp esaplanadı.
Oqıtıwshı hár kúni oqıwshılar menen kórisedi, soraw-juwap qıladı, olardıń jaqsı minez-qulqı hám jaqsı jumısların maqullaydı,bilimlerin bahalaydı, orınsız háreketleri ushın eskertiw berip, kerek bolǵanda tárbiyalıq metodlardı qollanadı.
Pedagogikalıq takt hámme waqıt izleniwdi, dóretiwshilikti talap etedi. Hámme waqıt izleniwde bolǵan oqıtıwshı izertlewshilik kónlikpelerge iye boladı, ilim problemaları, tárbiya etikasında psixologiyalıq jaqtan erkin pikirley aladı.
Oqıtıwshı oqıwshılardıń úlkenler menen qatnasıqqa kiriw sistemasına belgili dárejede kirip barıp, olardıń ishki qaǵıydaların úyreniwge háreket qılıwı kerek. Bul nárse oqıwshılar menen sáwbetlesiw arqalı, minez –qulqın úyreniw, teńlesleri hám úlkenler menen qatnasıqların baqlaw, oqıwshılar ómirindegi túrli waqıyalar hám problemalardı birgelikte analiz qılıw, olardıń ortalıǵında bolıp atırǵan hádiyselerge qaratılǵan pikirlerin biliwı negizinde ámelge asırıladı. Bunda ol oqıwshılar jámáátinde bolıp turatuǵın, sırtqı tárepten kórgende bilip bolmaytuǵın jasırın hádiyseler hám waqıyalardı úyreniw imkaniyatına iye boladı. Nátiyjede, oqıtıwshı tálim-tárbiyalıq proceste óz aldında turǵan wazıypalardı sheshiwge oqıwshılardıń ózlerin de qarata aladı.
Unamlı nátiyjelerge erisiw ushın, oqıtıwshı oqıwshılardıń isenimine erisiwi shárt. Jas oqıwshı “dos”lar isenimine erisiw ushın yaki isenimine kiriw ushın oqıtıwshı pedagogikalıq imkaniyatların óz ornında qollanıp biliwıi kerek. Óz-ara isenim qatnasıqları ornatılǵannan keyin, oqıwshılar awır waqıtlarda oqıtıwshıdan járdem sorap múráját etedi, óz pikirlerin oqıtıwshı menen bólisedi. Óz ara isenim rásmiy emes qatnasıqlarda da oqıtıwshıǵa oqıwshılardıń geyde ańlap bolmaytuǵın ishki dúnyasın kóriw imkaniyatın beredi.
Oqıwshılar menen qatnasıqlarda pedagogikalıq takttı qollanıwdıń nátiyjesinde:

• 
  Oqıtıwshı oqıwshılardıń xarakterin, ishki dúnyasın jaqsı bilip aladı, oqıwshılar menen qatnasıqta dostınday sóylesiw imkaniyatları payda boladı;
  
• 
  Oqıtıwshı oqıwshılar menen shın kewilden bir-birewine jaqın boladı, geyde esitpewi kerek bolǵan oqıwshılardıń sırlı gáplerin esitpegenge alıp ketiwi múmkin, nege degende basqalardıń gápin tıńlaw ádepsizlik bolıp esaplanadı;
  
• 
  Oqıtıwshı geyde oqıwshılar jámáátiniń kúndelikli jumıslarına aralaspawı kerek, jámáátte bolatuǵın kewilsiz hádiyselerdi unamlı sheshiwin jámáát aktivleri moynına qoyıp beriwi múmkin.
  

Bulardıń hámmesi oqıtıwshınıń oqıwshılar menen bolatuǵın kelispewshiliklerine shek qoyadı.
Mámleketimizde hár qanday kásip iyesi eń dáslep etikalıq úlgilerge iye bolıwı tiyis, biraq pedagogikalıq takt hám ádeplilik ulıwma ózgeshe háreketti hám qatnasıqtı talap etetuǵın oqıtıwshılar ushın anıq sheberlik bolıp esaplanadı. Nege degende bul qásiyetler tek ǵana pedagogikalıq qábilet hám talantqa iye bolǵan oqıtıwshıda jıllar dawamında qáliplesedi.
Oqıtıwshınıń pedagogikalıq takttı mazmunında, eń dáslep, etnopedagogikalıq sezimler, milliy qádiriyatlar, úrp-ádet hám dástúrler, óziniń milletine tán bolǵan qatnasıq mádeniyatı, oqıwshılar jámáátine kirip kete alatuǵın hár qanday jámiyetlik ortalıqqa iykemlesiwshi individual qábiletler, kásiplik bilim, kónikpeler jámlengen boladı.
Házirgi kúnde informaciyalıq procestiń júdá tez rawajlanıwı oqıwshı ruwxıyatına keskinlik penen tásir jasaydı. Olardıń psixologiyalıq qásiyetlerin, ruwxıy jaǵdayın bir tegis uslap turıw ushın oqıtıwshıdan bekkem jiger, qatnasıq mádeniyatı hám basıqlıq, pedagogikalıq sheberliktiń keń imkaniyatlarınan paydalanıw talap etiledi. Jas áwlat tárbiyasında oqıtıwshı eń qıyın jaǵdaylarda da pedagogikalıq takttıń tómendegi jaǵdaylarına boysınıw hám sol iskerlikke ózi úylesiwi kerek:

• 
  Emocionallıq sezimlerde, stress hám affekt awhallarında ózin basqara alıw qaǵıydalarına boysınıw;
  
• 
  Óziniń minez – qulq qásiyetlerin hámme waqıt bir teńlikte saqlaǵan halında qollanıw;
  
• 
  Sáykes kelmeytuǵın qılıqlar, artıqsha háreketler, pedagogikalıq etikaǵa sáykes kelmeytuǵın mánissiz sózlerden ózin qattı tıyıw;
  
• 
  Oqıtıwshıǵa tán sóylewshilik mádeniyatın puxta iyelew, oqıwshıǵa awır tásir etetuǵın, onıń ruwxıyatın jaralaytuǵın frazeologiyalıq sózler paydalanbawı, sóylewde, jaza metodların paydalanıwda qopal hám turpayı sózler qollanbawı;
  
• 
  Sabaq bolıp atırǵan waqıtta aqılıy bilim beriwde belgilengen psixologiyalıq hám fiziologiyalıq normalarǵa tiykarlanıp, menmenlikke jol qoymaw, óz jaǵdayınan basqa jaǵdayǵa ótiwden saqlanıw;
  
• 
  Oqıtıwshılar jámááti hám oqıwshılar menen, ata–analar hám tanıs emes adamlar menen qatnasıǵında kommunikativlik qábilettiń rásmiy hám ólshemi penen sóylew hám isbilermenlik stillerine tiykarlanıw.