Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

Qismlar bo‘yicha o ‘rgatish uslubi
Bu uslu b a l o h id a fa o liy a t q is m l a r in i n g b o s h l a n g ‘ich 
o ‘rganilishini, so ‘ng ularni q o ‘shib bir butun o ‘rgatishni k o ‘z- 
da tutadi. Bu uslub shug‘ullanuvchi imkoniyatini tushunish va 
harakat faoliyatlarini alohida o ‘rganishga bog'liq h am d a uni 
o'rgatish vazifalariga muvofiq amalga oshiriladi.
M ashqlarni b o 'lib yuborish, qism lar b o 'y ic h a o'rg an ish
uslubining xarakterli tom o n i hisoblanadi, lekin qismning o'zini 
o'rganish asosiy maqsad emas. U faqat bir b u tu n faoliyatni 
o'rganishni yengillashtiruvchi boshlang'ich davr bo'lib xizmat 
qiladi. Bir b utun asosiy faoliyat yakunlovchi hisoblanadi.
F a o li y a tn i q is m la r g a b o 'l i s h u su li x ilm a - x il b o 'l i s h i
mum kin, lekin barcha yordamchi mashqlar vujudga kelishiga 
xizmat qiladi.
Y o r d a m c h i m a s h q l a r d a n b ir b u t u n h a r a k a t m a s h q in i 
yengil o'zlashtirib olish u ch u n , qisman, ta ’lim vazifalarini hal 
etish uchun foydalaniladi. Yordamchi mashqlar markaziy nerv 
sistemasida shu n d ay sam aradorlik izlarini, oddiy v aqtincha 
aloqalarni to'plashga yordam beradi va oxirida asosiy mashqni 
to'liq o'zlashtirib olishni ycngillashtiradi.
Yordamchi mashqlar 
sistemasini tuzish o'rganish uchun 
belgilangan faoliyatni tahlil qilish orqali amalga oshiriladi. 
Faoliyatlarni bo'lish xarakteri, yordamchi mashqlarning soni, 
u la rn in g navbati va q o 'lla n ilish davomiyligi — bu la rn in g
hammasini o'qituvchi aniqlashi kerak. O'rgalishga aniq vazifalar 
q o'yilganda, o 'q u v ch ilarn in g tayyorgarligini va faoliyatining 
murakkabligini, albatta, hisobga olish zarur.
Qism larga boMib o ‘rganishning pedagogik afzalligi. 
Qismlarga bo'lish asosiy faoliyatni o'zlashtirib olish jarayonini 
yengillashtiradi. 1. O 'quvchi qisman harakat qila bilish imko- 
niyatlarini asta-sekin to 'p lash yo'li orqali asosiy maqsadga 
boradi va bundan kerakli faoliyat shakllanadi. Natijada o'rgatish 
muddati qisqaradi va harakatning umumiy madaniyati ortadi.
2. 
Qismlarga bo'lib o'rganish, o'rgatish jarayonini har bir 
m ash g 'u lo td a aniqlashtiradi. H atto , mashqning bir unsurini 
o'zlashtirib olish h am o'quvchiga quvonch bag'ishlaydi.
83

---

3. Yordamchi mashqlarning har xilligidan darslar va bir 
butun o'rgatish jarayoni qiziqarliroq b o ‘lib boradi.
4. Qismlarni o'rganish orqali vujudga keladigan harakat qila 
bilish lik nin g katta zaxirasi b o la la rn in g h a ra k a t tajribasini 
boyitadi.
5. Qismlarga bo'lib o'rganish metodini qo'llash yo'qotilgan 
malakalarni tezda tiklashga yordam beradi.
6. Bu m etod murakkab muvozanatli faoliyatlarni o'rga- 
nishda va alohida b o 'g 'in lar ham da muskul guruhlariga ta ’sir 
etishda beqiyos ahamiyatga ega. Shunday qilib, qismlarga bo'lib 
o 'rg an ish m etodi o 'rg an ilay o tg an faoliyatlarni ijodiy tahlil 
qilishga yordam beradi.