Jizzax davlat pedaggikainstituti

6.
IX. Asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlari
Asosiy adabiyotlar:
1. Mavlonov O., Xurramov Sh., Eshova X. Umurtqasizlar zoologiyasi. Oliy o ’quv 
yurtlari biologiya ixtisosligi bakalavr bosqichi talabalari uchun darslik. O ’zbekiston 
Milliy Entsiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti. Toshkent 2006.
Mavlonov 0 ., Saparov K., Toshmanov N. ZOOLOGIYA (umurtqasiz hayvonlar). 
5110400-biologiya o’qitish metodikasi bakalavr ta'lim yo’nalishi talabalari uchun 
darslik. Sano-standart nashriyoti. Toshkent-2018.
Dadaev S., Saparov K. Umurtqalilar zoologiyasi. Oliy o’quv yurtlari biologiya 
ixtisosligi 
bakalavriat 
bosqichi 
biologiya yo’nalishi talabalari uchun darslik. 
Toshkent, TURON-IQBOL. 2019.
Dadaev S., Saparov K. Umurtqasizlar zoologiyasi o ’quv predmetidan laboratoriya 
mashg’ulotlari. Pedagogika oliy o ’quv yurtlari bakalavriat bosqichining 5110400- 
Biologiyani o’qitish metodikasi ta'lim yo’nalishi talabalari uchun o’quv qo’llanma. 
TOShKENT. NAVRO’Z nashriyoti. 2020.
Dadaev S., Umurtqasizlar zoologiyasi o ’quv predmetidan amaliy mashg’ulotlar. 
Oliy o’quv yurtlarining bakalavriat bosqichi biologiya yo’nalishi talabalari uchun 
o ’quv qo’llanma. TOShKENT. NAVRO’Z nashryoti. 2020.

---

kerak.
4.
VI. O’quv-dala amaliyotini tashkil ctishning shakli va mazmuni
O ’quv-dala 
amaliyoti 
o’quv 
rejasining 
tarkibiy 
qismi 
bo’lib, talabalarni 
auditoriyada zoologiyadan ma'ruza va laboratoriya mashg’ulotlari darslarida olgan 
nazariy bilimlarini mustahkamlashga qaratilgan. O ’quv-dala amaliyotini maqsadi 
talabalarni umurtqasiz vaum urtqali hayvonlami xilma-xilligi bilan tabiiy sharoitda 
tanishtirish, ularda hayvonlami kuzatish ko’nikmalarini hosil qilish, hayvonlami 
to ’plash, kollektsiyalar tayyorlash, ulami fiksatsiya qilish va saqlash usullarini 
hamda hayvonlami 
kuzatish va aniqlashni o’rgatishdan iborat. 
Shuningdek, 
talabalarda dala sharoitida topshiriqlami olib borish, olingan materiallami tahlil 
qilish va qayta ishlash ko’nikmalarini hosil qilishdan iboratdir.
Zoologiyadan o’quv-dala amaliyoti 2 ta tarkibiy qismdan: material yig’ish 
va hayvonot dunyosini kuzatish bilan bog’liq marshrutli ekskursiyalardan hamda 
dala sharoitida ulami tekshirib aniqlashdan iborat.
Marshrutli ekskursiyalar davomida talabalar materiallar yig’ib, dalada ulami 
kuzatish, hisobga olish usullarini o’rganadilar.
Ahamiyatga ega bo’lgan ommaviy turlar biologiyasi va ekologiyasi 
bilan tanishadilar. Barcha kuzatishlar dala kundaligiga yozib boriladi. Kuzatish 
davomida 
hayvonlami 
tabiatda 
o ’zini 
qanday 
tutishi, 
tashqi tuzilishidagi 
moslashishlari va boshqa organizmlar bilan bo’ladigan o’zaro munosabatlariga 
e'tibor qaratiladi. Bu esa talabalarni tabiatga ehtiyotlik bilan yondoshishga o’rgatadi.
Zoologiyadan o ’quv-dala amaliyoti davomida kunning birinchi yarmida 
talabalar yuqoridagi marshmtlar bo’yicha ekskursiyalarga chiqib, hayvonlami 
kuzatishadi va material yig’ishadi. Kunning ikkinchi yarmida talabalar yig’gan 
materiallarini mutaxassis o ’qituvchi rahbarligida tartibga solishadi, aniqlagichlar 
yordamida hayvonlami sistematik o ’mini (turkumlari, oilalari va ayrim keng 
tarqalgan hayvonlami 
turlarini) 
aniqlashadi, 
fiksatsiya 
qilishadi, 
tulum 
va 
kollektsiyalar tuzishadi, asosiy vakillarini rasmlarini chizishadi.
Marshrutli ekskursiyalardan tashqari yakka tartibdagi kuzatishlar asosida dala 
sharoitida talabalar mustaqil ravishda o’zlari tanlagan hayvonlari o’rganishadi.
O ’quv-dala amaliyoti mashg’ulotlarida quyidagi biotoplarga ekskursiyalar 
tashkil etiladi: Cho’l-bug’doyiq, aralash o ’tlar mintaqasiga ekskursiya; Buta- 
daraxtzor mintaqasiga ekskursiya; Daryo vohasi mintaqasiga ekskursiya; Suv 
havzalariga (daryo, soy, ko’l) ekskursiya; Tog’ archazorlar mintaqasiga ekskursiya; 
qishloq xo’jaligi ekinzorlariga (g’alla, sabzavot, beda, g’o’za va bosh.) ekskursiya; 
Eski imoratlar va turar joylarga ekskursiya; Madaniy landshaftlarga (yong’oq- 
mevazor mintaqasiga) ekskursiya; Tuproq qatlamlarida uchraydigan hayvonlami 
o ’rganish; chorva mollari va uy parrandalarida parazitlik qiluvchi umurtqasiz 
hayvonlami o ’rganish hamda asalarilar va tut ipak qurti hayotini o’rganish uchun 
ipak qurti va asalarichilik xo’jaliklarida ipak qurti boqish va asalarilami parvarish 
qilishni kuzatishadi va kuzatish natijalarini kundalikka yozib borishadi.
Tog’ landshaftlaridagi 
biotoplarda 
asosan, 
buta va 
daraxtzorlar, sog’ 
tuproqli jarliklar, sohil va daryo atrofi to ’qayzorlari, toshli qoyalar, archazorlar va 
tog’ 
o’tloqlariga 
ekskursiyalar 
uyushtiriladi. Ekskursiya 
davomida 
ushbu

---

hazm qilish sistemasi, nerv tizimiari va sezgi a'zolari; ko’payishi va rivojlanishi. 
Nemertinlar xilma-xilligi va filogeniyasi.