Jizzax davlat

I. Hosil bo‘lish o‘rniga ko‘ra: 
1. Lab undoshlari: 
a) lab-lab undoshlari: b, p, m; 
b) lab-tish undoshlari: f, v. 
2. Til undoshlari: 
a) til oldi undoshlari: d, t, z, s, sh, j, ch, n, l, r; 
b) til o‘rta undoshi: y; 
d) til orqa undoshlari: g, k, ng; 
e) chuqur til orqa undoshlari: q, g‘, x. 
3. Bo‘g‘iz undoshi: h. 

---

19 
II. Hosil bo‘lish usuliga ko‘ra: 
a) portlovchilar: b, p, d, t, g, k, j, q, m, n, ng; 
b) sirg‘aluvchilar: v, f, z, s, y, r, 1, sh, g‘, x, h; 
d) qorishiqlar: ch. 
III. Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko‘ra: 
1. Jarangli undoshlar: 
b, v, g, d, z, j, y, g‘, 1, m, n, ng, r. 
2. Jarangsiz undoshlar: 
p, f, k, t, s, ch, sh, q, x, h. 
Shuningdek, ular tarkibiga ko‘ra sof va qorishiq, ovoz va shovqinning ishtirokiga 
ko‘ra sonorlar va shovqinlilar deb ham tasniflanadi. Qorishiq undoshlar bitta: ch. 
Sonorlar esa beshta: 1, m, n, ng, r. Bularning ichidan l yon tovush, r titroq tovush 
sanaladi. 
Biz nutqimizni yozma ravishda ham bayon qilamiz. Bunda yozma nutq harflar 
ketma-ketligidan tashkil topadi. 
Fonemaning yozuvdagi ifodasiga harf deyiladi. 
Harflar fonemalarning yozuvdagi aksi, tasviridir. Shuning uchun har bir tilda 
harflar shu tilning fonemalariga qarab olinadi. Bir fonemaga bir harfni to‘g‘ri 
keltirishga harakat qilinadi. 
Harflarni xotirada yaxshi saqlash va lug‘at tuzishda ma’lum izchillikka amal 
qilish maqsadida harflar muayyan tartibda joylashtiriladi. 
Muayyan tartibda joylashtirilgan harflar tizimiga alifbo deyiladi. 
Lotin yozuviga asoslangan yangi o‘zbek alifbosida har bir unli fonema 
alohida-alohida harflar orqali ifodalangan bo‘lsa, undoshlarda fonemalarda ikki harf 
orqali ifodalash hollari uchraydi: sh, ch, ng kabi.