Jizzax davlat

Nutq jarayonida real talaffuz qilingan, qulog‘imiz bilan eshitgan eng 
kichik va boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmaydigan nutq parchasi tovush 
sanaladi. 
Bevosita kuzatishda bir nechta tovushlar orqali talaffuz qilinuvchi so‘z 
va uning ma’noli birliklarini shakllantirish va farqlash vazifasini 
bajarishga xoslangan, ketma-ketlik jihatdan boshqa mayda bo‘lakka 
bo‘linmaydigan eng kichik 
til birligi
 fonemadir. 
 
Masalan, tosh-tom so‘zlarini sh va m farqlaydi. Demak, sh va m alohida-alohida 
fonemalardir. Yoki tosh-tesh zidligida o va e; tosh-qosh zidligida t va q ma’noni 
farqlash uchun xizmat qiladi, shuning uchun ular ham mustaqil fonemalar sanaladi. 
Unli tovushlar tasnifi 
Tovushlar o'kadan chiqayotgan havoning to'siqqa uchrash uchramasligiga ko'ra 
ikki xil bo'ladi: unli va undosh tovushlar. O'pkadan chiqayotgan havo hech qanday 

---

18 
to'siqqa uchramay chiqishi natijasida vujudga keladigan tovushlar unli tovushlar 
deyiladi. Tilimizda oltita unli tovush bor: a,i,o,u,o',e
Labning ishtirokiga ko'ra:
a)lablangan u,o'
b)lablanmagan
i,e,a bu jihatdan o oraliqda 
Tilning ishtirokiga ko'ra:
a) til oldi i,e,a
b)til orqa u,o',o 
Og'izning ochilish darajasiga ko'ra :
a) tor unlilar u, i;
b)o'rta 
keng e,o' 
d)quyi 
keng a,o 
Undosh tovushlar tasnifi 
O‘zbek tilida undosh tovushlar 23 ta: b, v, g, d, z, j, y, k, 1, m, n, p, r, s, t, f, x, 
ch, sh, q, g‘, h, ng. 
Bu undosh tovushlardan bittasi - ng yozuvda maxsus belgilar bilan berilmaydi. 
Undosh tovushlar uch tomondan tasnif qilinadi: