Jizzax davlat

1. 
Yuqoridan pastga qarab bog`lanish. Bog`lanishning bu ko`rinishi 
o`tilayotgan yangi o`quv materialini oldin o`rganilgan material bilan bog`lashni 
talab etadi. 
2. Pastdan 
yuqoriga 
qarab 
bog`lanish. 
Bunda 
o`qituvchi 
o`rganilayotgan materialni o`rganilishi ko`zda tutilgan material bilan bog`laydi. 
Didaktikaning bu muhim tamoyilini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun, 
birinchidan, o`qitishning barcha bosqichlariga (boshlang`ich maktab, to`liqsiz o`rta 
maktab) va ona tili ta`limi oldiga yagona talablar qo`yishi lozim. Ayniqsa, ona tili 
o`qitishning birinchi bosqichi (boshlang`ich maktab) va ikkinchi bosqichi 
(5-9-sinflar) orasida uzviy birlikka erishish ta`lim samaradorligining muhim 
omilidir. 
Boshlang`ich sinf o`quvchilari ona tilining izchil kursidan o`quvchilar nimalarni 
o`rganishlarini va, aksincha, ona tili o`qituvchilari boshlang`ich sinfda nimalar 
o`rganilganligini yaxshi bilishlari lozim. 
O`qituvchi ta`limning har bir bosqichida o`quvchining nutq taraqqiyotida 
bo`ladigan o`zlashtirishlarni bilishi va unga tayanishi kerak. Boshlang`ich sinf 
o`qituvchilari keyingi sinflarda o`quvchilar nutqida paydo bo`ladigan yangiliklarni 
oldindan ko`ra olishlari va aksincha, ona tili o`qituvchilari boshlang`ich sinflarda 
o`quvchilar nutqida paydo bo`ladigan o`zgarishni bilishi shart. 
Ona tili o`qitishda bu o`quv fanining boshqa o`quv fanlari bilan aloqasini 
ta`minlash ham muhim metodik talab sanaladi.
Ma`lumki, ona tili maktabda o`rganiladigan barcha fanlarni puxta o`zlashtirish 
uchun muhim kalit sanaladi. Til vositasida o`quvchi boshqa fanlarni o`rganadi. 
Barcha o`quv fanlari yuzasidan o`z fikrini yozma va og`zaki ravishda bayon etish 
orqali u ona tilini ham puxtaroq egallab boradi. Deyarli hamma fanlar 
o`quvchilarning lug`at boyligini oshirish, orfografik savodxonligini oshirish, nutq 

---

31 
malakalarini rivojlantirishga xizmat qiladi. Demak, o`quvchilarda yuksak nutq 
madaniyatini tarbiyalash nafaqat ona tili darslari, balki maktabda o`rganiladigan 
barcha fanlar orqali amalga oshiriladi. 
Ona tili turli yo`nalishlar orqali boshqa o`quv fanlari bilan bog`lanadi. So`zning 
genetik nuqtai nazaridan kelib chiqishini aniqlash uchun tarix faniga murojaat 
qilinsa, til hodisalarini taqqoslash uchun o`quvchilar o`rganayotgan boshqa o`quv 
fanlariga murojaat qilinadi. Nutq uslublarini aniqlash uchun esa adabiyot, tarix, 
matematika, kimyo, fizika kabi fanlar o`qituvchiga yordam beradi. 
Shunday qilib, ona tilining boshqa fanlar bilan aloqasini uchta katta guruxga 
ajratish mumkin: 
1. genetik bog`lanish; 
2. qiyosiy bog`lanish; 
3. funksional bog`lanish.