Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

Oila moslashuvchanligi. 
Oila tizimining moslashuvi, stress omillari ta’sirida oʻzgarishi, hayot 
aylanishi bosqichlarida harakatlanayotganda uning oldida paydo boʻladigan hayotiy 
muammolarni hal qilish qobiliyati.
Qattiq oilaning moslashuvchanligi va moslashuvchanligi past. Bunday tizim 
hayot sikli bosqichlarida harakatlanayotganda oila oldida paydo boʻladigan hayotiy 
vazifalarni hal qilishga qodir emas. Oila oʻzgarishdan va oʻzgargan vaziyatga 
moslashishdan bosh tortadi (tugʻilishi, oila a’zolarining oʻlimi, bolalarning oʻsishi 
va ularning oiladan ajralishi, kasb, yashash joyidagi oʻzgarishlar va boshqalar). 
Tizim haddan tashqari iyerarxik boʻlganda koʻpincha qattiqlashadi ya’ni hamma 
narsani boshqaradigan va hamma narsani boshqaradigan oila a’zosi bor. Bunday 
oiladagi muhim masalalar boʻyicha muzokaralar cheklangan boʻlib, aksariyat 
qarorlar rahbar tomonidan qabul qilinadi. Qattiq tizimda rollar odatda qat’iy 
ravishda tayinlanadi va oʻzaro ta’sir qoidalari oʻzgarishsiz qoladi. Tizimdagi 

---

68 
ahamiyatsiz oʻzgarishlar uning a’zolari xulq-atvorining yuqori bashorat qilinishiga 
va qat’iyligiga olib keladi.
Tuzilgan oila oʻrtacha moslashuvchanligi bilan ajralib turadi. Bu yerda oila 
a’zolari oʻrtasida, shu jumladan bolalarning fikrlari bilan bogʻliq masalalarni 
muhokama qilishni oʻz ichiga olgan ma’lum darajada demokratik yetakchilik 
mavjud. Rollar va oilaviy qoidalar barqaror va ularni muhokama qilish mumkin.
Moslashuvchan oila moʻtadil moslashuvchanligi va demokratik yetakchilik 
uslubi bilan ajralib turadi. Muzokaralarda bolalar ochiq va faol. Rollar boshqa oila 
a’zolari bilan boʻlishiladi va kerak boʻlganda oʻzgartiriladi. Qoidalar oʻzgartirilishi 
va oila a’zolarining yoshi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Biroq, ba’zida oilada 
yetakchilik yetishmasligi mumkin va oila a’zolari oʻzaro janjallashib qolishadi.
Xaotik oila yuqori darajada oldindan aytib boʻlmaydiganligi bilan ajralib 
turadi. Tizim koʻpincha bu holatni inqiroz davrida, masalan, bola tugʻilganda, 
ajralish, daromad manbalarini yoʻqotishda yuz beradi. Tizim unda uzoq vaqt tiqilib 
qolsa, muammoli boʻladi. Ushbu turdagi tizim tartibsiz va cheklangan yetakchiga 
ega va yetakchilikka ega emas. Qarorlar notoʻgʻri oʻylangan. Rollar aniq emas va 
koʻpincha bir a’zodan ikkinchisiga oʻtadi. Olsonning strukturaviy modeli oilaviy 
tizimning vaziyatlar va stresslar oʻzgarishiga moslashish qobiliyatini oilaviy 
birdamlik, iyerarxiya va moslashuvchanlik tushunchalari orqali oʻrganadi. 
Hamjihatlik - oila a’zolarini butun oilani koʻrganlarida, ularning hissiy aloqasi, 
yaqinligi yoki mehr darajasi sifatida belgilanadi.