Joba: kirisiw

16. Kirxgof qoidalari
KIRXGOF QOIDALARI — tarmoqlangan zanjirning istalgan qismidagi tok kuchini shu qismlardagi berilgan qarshiliklar va qoʻyilgan e. yu. k,lar boʻyicha aniqlashga imkon beruvchi qoidalar. Oʻtkazgichlarning tarmoqlangan elektr zanjiridagi oʻzgarmas tok yoki kvazistatsionar tok (sekin oʻzgaradigan oʻzgaruvchi tok)lar va kuchlanishlar orasidagi munosabatlarni ifodalaydi. 1847-y. da G. R. Kirxgof aniqlagan.
Tarmoqlangan zanjirda kamida uchta oʻtkazgich tutashadigan har qanday nuqta tugun deb ataladi. Kirxgofning birinchi qoidasiga koʻra, oʻtkazgichlarning uchlari tutashgan nuqta (tugun) da uchrashuvchi tok kuchlari 1k ning algebraik yigʻindisi nolga teng: Ј Ik = 0, bunda k — tugunga kelib qoʻshilayotgan oʻtkazgichlar soni. Tugunga kelayotgan toklar musbat, undan chiqayotganlari manfiy deb hisoblanadi. Bu qoida elektr zaryadining saqlanish qonunini aks ettiradi. Kirxgofning ikkinchi qoidasiga koʻra, oʻtkazgichlarning tarmoqlangan elektr zanjiridagi ixtiyoriy tanlangan har qanday berk konturda zanjirning tegishli qismlaridagi tok kuchlari 1K ning shu qismlar qarshiliklari R ga koʻpaytmalari yigʻindisi mazkur konturdagi e. yu. k. lari yigʻindisiga teng, yaʼni X/tRk = X ek , bunda ya-konturning tegishli qismlari. Tokning yoʻnalishi b-n konturning yoʻnalishi soat mili yoʻnalishi boʻyicha boʻlsa va e. yu. k. kontur yoʻnalishida tok hosil qilsa, tok va e. yu. k. musbat, aks holda esa ular manfiy qiymatga ega boʻladi.
17.Tokning ishi va quvvati


Tokning ishi
Elektr toki o’zi bilan energiya uzatishi tufayli juda keng qo’llaniladi. Bu energiyani istalgan boshqa turdagi energiyaga aylantirish mumkin. O’tkazgichda zaryadli zarralar tartibli harakat qilganda elektr maydon ish bajaradi, bu ishga tokning ishi deyiladi. Zanjirning ixtiyoriy bir qismini olamiz, bu qism bir jinsli o’tkazgich: cho’g’lanma lampochka tolasi va elektr dvigatelining chulg’ami bo’lishi mumkin.  vaqt ichida o’tkazgichning ko’ndalang kesimidan  zqryad o’tadi deb faraz qilaylik, unda elektr maydon  ish bajaradi.  bo’lgani uchun bu ish quyidagiga teng:





Tokning quvvati

Tokning quvvati  vaqt ichida tok bajargan ishning o’sha vaqtga nisbatiga (ishning bajarilish tezligiga) teng.

E.Y.K  bo’lgan tok manbayiga ulangan berk zanjirni qarashtiraylik. Berk zanjirda elektr toki tashqi zanjirdan o’tganidek, manba ichidan ham o’tadi. Shu sababli quvvatning bir qismi tok manbayining ichida issiqlik energiyasi ko’rinishida foydasiz sarflanadi. Tok manbayi ichidagi bunday besamara quvvat quyidagiga teng:  . Tashqi zanjir quvvati yoki foydali quvvat

ga teng. Tok manbayining to’liq quvvati quyidagiga teng: