Joba: kirisiw

18.Gazlarda elektr toki
Gaz razryadlari. Uncha yuqori bo`lmagan temperaturalarda gaz elektr tokini o`tkazmaydi. U o`tkazuvchan bo`lishi uchun molekulalarining biror qismi bo`linib, ionlar va erkin elektronlarga ajralishi kerak. Buning uchun esa gazga biror ionlashtiruvchi ta’sir ko`rsatilmog`i zarur. Ionizator ta’sirida atom yoki molekulalarning elektron qobig`idan bir yoki bir nechta elektronlarning uzilib chiqishi ro`y beradi. Bu esa gazda erkin elektronlar va musbat ionlar vujudga kelishiga olib keladi. Elektronlar ham o`z navbatida neytral atomlar yoki molekulalar bilan birikib manfiy zaryadlangan ionlarni vujudga keltiradi. Demak ionlashgan gazda erkin elektronlar, musbat va manfiy ionlar mavjud bo`ladi. Gazdan elektr tokining o`tishiga gaz razryadi deyiladi.
Rekombinatsiya Gazda ionlashish jarayoni bilan birga, rekombinatsiya-ionlarning neytral atomlar yoki molekulalarga aylanish jarayoni ham ro`y beradi. Agar tashqi ionizatorning ta’siri to`xtasa gazning o`tkazuvchanligi yomonlasha boradi. Ionizatorning quvvati o`zgarmaydigan bo`lsa, ionlashish va rekombinatsiya jarayonlari o`rtasida dinamik muvozanat vaziyati vujudga keladi. Bunda ionlashish natijasida vujudga keladigan zaryadlangan zarralar juftining o`rtacha soni, rekombinatsiya natijasida yo’qoladiganlarining o`rtacha soniga teng bo`ladi.

2.1. Magnit maydonida harakatlanuvchi zaryadli zarrachalarga ta’sir etuvchi kuchlar. Lorens kuchi.

Magnit maydoni nafaqat magnit moddalarga, balki tokli o’tkazgichlarga, shuningdek harakatdagi zaryadli zarrachalarga ham ta’sir etadi. Bu xulosa qator tajribalar (parallel toklarning o’zaro ta’siri, elektronlar oqimining magnit maydonida og’ishi) asosida tasdiqlangan.

Magnit maydonida harakatlanuvchi zaryadli zarrachalarga ta’sir etuvchi kuch elektr tokining elektron nazariyasi asoschisi Lorens nomi bilan yuritiladi va umumiy holda quyidagicha ifodalanadi:
(8.1)

bu yerda, k – proporsionallik koiffitsiyenti bo’lib, xalqaro birliklar sistemasida k = 1; Lorens kuchining moduli:

(8.2)
zarrachaning tezlik vektori bilan magnit induksiya vektori orasidagi burchak
yoki bo’lsa, Demak, zaryadli zarracha magnit maydon induksiya vektoriga parallel holda harakat qilsa, magnit maydoni zaryadli zarrachaga hech qanday kuch bilan ta’sir qilmaydi. Lorens kuchining yo’nalishi tezlik vektori va induksiya vektoridan tuzilgan parallelogrammga perpendikulyar yo’nalgan bo’lib, musbat zaryad uchun chap qo’l, manfiy zaryad uchun o’ng qo’l qoidasiga muvofiq aniqlanadi (8.1–rasm).

8.1– rasm
Lorens kuchi hamma vaqt zarrachaning tezlik vektoriga perpendikulyarligi tufayli zaryadni ko’chirishda hech qanday ish bajarmaydi, kinetik energiyasini ham o’zgartirmaydi. Shunday qilib, faqat zarrachaga normal tezlanish berib, trayektoriyasini o’zgartiradi xolos. Lorens kuchi tufayli magnit maydonining elektr maydonidan yana bir farqli xususiyati aniqlandi. Magnit maydon tinch turgan zaryadga ta’sir etmaydi, ( ) faqat harakatdagi zarrachagagina ta’sir etadi.