Жумаев Достон Давлат ўғлининг "Муборак-Ғузор-Бойсун-Боботоғ профили бўйича геолого геофизик модел тузилиши" мавзусидаги Фан магистри академик даражасини олиш учун ёзилган диссертация

 

---

8 
 
 
1-Расм. Ҳудуднинг обзор харитаси
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

9 
2. Ҳудуднинг геологик ва геофизик ўрганилганлиги 
Ўрта Осиё минтақасининг чуқур геологик тузилишини геофизик 
усуллар билан ўрганишнин асоси геологик ва геофизик параметрларнинг 
ўзгаришини самарали баҳолашдир (Д.В. Наливкин, В.А. Николаев, Д.И. 
Мушкетов, В.И. Пеиве, В.В.Белоусов, Г.А.Гамбуртсев, Б.П.Бархатов, 
И.Х.Хамрабаев, О.М.Борисов, Т. Н. Долимов, К.Н. Абдуллабеков, С.Х. 
Мақсудов)... Тянъ-Шан ва Помир тектоникаси тўғрисида ишончли 
маълумотларни тўплаш мақсадида Д.В.Наливкин (1926), В.А.Николаев 
(1933), Д.И.Мушкетов (1936), В.И.Попов (1938), А.В.Пивев (1938), 
Б.П.Бархатов (1963) ва бошқалар умумлаштирилган минтақавий 
тадқиқотлар ўтказдилар.
Ўзбекистонда ер қобиғининг чуқур тузилишини ўрганган: Ер қобиғи 
тузилишининг чуқурлиги аниқланди (И.Х. Хамрабоев); Ер қобиғининг 
қатламли-блокли ва қатламли-бир ҳил бўлмаган модели ишлаб чиқилди 
(Ф.Х. Зуннунов); Ўрта Осиёдаги ер қобиғи ва юқори мантия ҳолатини 
ўрганиб, Помир ва Тянъ-Шан литосфераси ажратиб кўрсатилди (И.Х. 
Хамрабаев, Р.Б.Баратов ва бошқалар), эволюцион геологиянинг асоси (Т.Н. 
Далимов, В.И. Троитский) исботланган; литосферанинг геодинамикаси ва 
нефт-газ таркибини (Г.С. Абдуллаев, Ф.Г. Долгополов), шунингдек, Тян -
Шан ёриқларининг тектоникаси (Л.Н. Лордкипанидзе) ўрганиб чиқилди. 
2.1 Геологик ўрганилганлик. 
Бугунги кунга қадар Ўзбекистон жанубида катта ҳажмдаги геологик ва 
геофизикавий ишлар амалга оширилди. Иш натижасида мезозойгача 
бўлган шаклланишларни тавсифловчи 1: 1 000 000 дан 1: 200 000 гача 
масштабда 
хариталар 
ва 
кесмалар 
тўплами 
олинган; 
турли 
палеоструктуравий чизмалар амалга оширилган. Геологик участканинг 
литологик ва стратиграфик хусусиятларини тавсифловчи асосий маълумот 

---

10 
манбаи бурғулаш маълумотларидир. Ўзбекистон жанубида 45 дан ортиқ 
майдонда кўплаб чуқур қудуқлар қазилган. 
Ҳудудни геологик ўрганиш 1879 йилда И.В.Мушкетов Самарқанд – 
Термиз йўлидан ўтиб, Ҳисор тизмасининг жануби-ғарбий тизмалари 
орқали ўтиб, харита тузганида бошланган [7,9]. 
Ҳудудни геологик тадқиқот йўли билан тизимли ўрганиш ўтган асрнинг 40 
йилларида бошланган: 
- 1939-1940 йилларда. Ўзбекистон геология бошқармаси томонидан кенг 
кўламли ишлар олиб борилган, бунинг натижасида 1: 1 000 000 масштабда 
геологик ва гидрогеологик хариталар тузилди; 
- 1956-1959 йилларда Ўзбекистон гидрогеология трести ишлаб чиқарилган 
шарқий Қизилқум 1: 500000 масштабда комплекс гидрогеологик тадқиқот. 
Ушбу ишлар натижасида 1: 500000 масштабдаги геологик харита тузилди, 
унда бўр давридан ҳозирги чўкиндиларга қадар стратиграфик комплекслар 
кўрсатилган; 
- 1957 йил В.И. Ситников Қорақтау тоғининг геологик тадқиқотини 
ўтказди. 1:50 000 масштабда геологик харита тузилди [16]; 
- 1961 йилда Ўзбекистон ССР Вазирлар Совети ҳузуридаги Геология ва ер 
қаърини муҳофаза қилиш бошқармаси Ҳисор тизмасининг жануби-ғарбий 
тизмаларининг 1:200000 масштабдаги геологик харитасини нашр этди [16]; 
Минтақанинг географияси ва геологияси ҳақидаги биринчи 
маълумотлар 19-аср рус тадқиқотчилари Н.П.Барбот де Марни (1875), Н.А. 
Севертсев ва Н.Г. Боршчова (1860), Д.А. Мйшенков (1870), Д.И. Мушкетов 
ва Г. Д. Романовский (1886), В.А. Обручев (1898), А.Д. Архангелский 
(1914) нинг асарларида қайд этилган.