Jumayev Suxrob Faxriddin oʻgʻlining

2.3-§. Dispersiya nazariyasining asoslari.
Yorugʻlikning “elastiklik” nazariyasdayoq eksperimental yoʻl bilan olingan boy natijalarni talqin qilishga unumli urinib koʻrilgan edi. Bu nazariya muhitning sindirish koʻrsatkichi qiymatini muhitning ma’lum parametrlaridan hech biriga bogʻlay olmaganligiga qaramay, ancha burun moddadagi refraksiya va dispersiya hodisalarini tushuntirishga urinilgan edi.
Frenel tasavvurlariga muvofiq, yorugʻlik elastik qattiq jism xossalariga ega boʻlgan oʻta siyrak va barcha oddiy muhitlar ichiga kira oladigan maxsus muhitda (ya’ni yorugʻlik tashuvchi efirda) tarqaladi. Yorugʻlik toʻlqinining tezligini asosan efirning xossalari belgilaydi, lekin moddiy muhitlarda molekulalar ulardagi efirning xossalarini oʻzgartirib yuboradi va shu yusinda yorugʻlikning tarqalish tezligiga ta’sir qiladi. Frenelning modda molekulalarining efir zarralariga koʻrsatadigan ta’sirini hisobga olish haqidagi gʻoyasini Koshi (1829 – 1835 yil) rivojlantirib, sinish koʻrsatkichining toʻlqin uzunlikka bogʻlanishini ifodalovchi formula topdi:
, (2.3.1)
Koʻp hollarda (2.3.1) formuladagi dastlabki ikki had bilan cheklansa boʻladi. Koshi formulasi dispersiyaning normal oʻzgarib borishini yaxshi ifodalaydi. Masalan, quydagi jadvalda koʻrinib turgandek, vodorodning juda sinchiklab oʻlchangan sindirish koʻrsatkichi tegishlicha tanlangan a, b, c koeffitisentlar yordamida Koshi formulasi orqali juda yaxshi ifodalanishi mumkin.

	(n - 1) Kuzat.	(n –1) Hisob.		(n - 1) Kuzat.	(n –1) Hisob.
5462.260 4078.991 3342.439 2894.452	1396.50 1426.32 1461.18 1498.63	1396.50 1426.33 1461.18 1498.63	2535.560 2302.870 1935.846 1854.637	1546.90 1594.18 1718.24 1759.26	1547.01 1594.18 1718.37 1759.96