Jurnalistika asoslari

REYTING TOPSHIRIQLARI
1. Oshkoralikni nima uchun demokratiyaning zarur shartiaridan biri 
deymiz?
2. Demokratiya nima va u nimaga sharoit yaratadi?
3. Qachon oshkoralikni ta ’minlash mumkin?
4. Cho‘lpon gazetaning asosiy vazifasini belgilab, unda oshkoralik 
tamoyillariga amal qilish to ‘g‘risida qaysi mashhur maqolasida yozgan?
5. Oshkoralikka ta ’sir qiladigan kuchlarni ayting.
6. Oshkoralik amalga oshishi uchun qanday sharoit bo‘lishi kerak?
NAZORAT SAVOLLARI
1. Oshkoralikka aytish, yozish imkoniyatigina deb qaralsa boMadimi?
2. Demokratiyasiz ham oshkoralik bo‘lishi mumkinmi?
3. Oshkoralik bo‘lishi uchun qanday sharoit yaratilishi kerak?
4. Oshkoralikni ta ’minlash mumkinmi?
5. ChoMponning «Buxoro axbori» gazetasiga m uharrirlik qilgan 
paytida yozgan «Matbuot kuchli bir davlatdir» deb nomlangan maqolasida 
oshkoralik haqida qanday fikr aytilgan?
6. Oshkoralikka ta ’sir etuvchi kuchlarni bilasizmi?
MUSTAQIL 0 ‘QISH UCHUN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1. Islom Karimov. Matbuot va OAV xodimlariga tabrik. « 0 ‘zbekiston 
matbuoti» jum ali, 2002, 4-son.
2. 0 ‘zbekiston milliy ensiklopediyasi. Т., 2002, 3-jild.
3. Maqsadimiz demokratik jam iyat qurish. « 0 ‘zbekiston matbuoti» 
jurnali, 1997, 2-son.
4. Faoliyatimizning ustuvor y o ‘nalishlari. « 0 ‘zbekiston matbuoti» 
jurnali, 1999, 4-son.
49

---

JURNALIST ODOBI VA AXLOQI
Axloq-odoblar majmui. Har bir xalqning o ‘ziga xos axloqi bilan bir 
qatorda, umumbashariy axloq m e ’yorlari bor. 0 ‘zbekistonda s h o ‘rolar 
istibdodi davrida axloqqa bir tomonlama, y a ’ni sinfiylik va partiyaviylik 
nuqtayi nazaridan yondoshildi.
Odobli, axloqli har bir jurnalist xalqning urf-odati, marosimlariga 
hurmat bilan qaraydi.
Taniqli yozuvchi, jurnalist Erkin A ’zam Asqad Muxtor haqidagi xoti- 
rasida shunday deydi:
«Guliston» jurnalida adabiyot b o ‘limida ishlardim. Bosh muharri- 
rimiz Asqad aka bir kuni xonamga kirib, qoMimga bir dasta she’r tutqazdi: 
«Shuni bir k o ‘rib bering»(boshqa rahbarlarga o ‘xshab u kishi xodimlarni 
h u z u rig a ch a q irib o ‘tirm as, gapi b o ‘lsa, m an a s h u n d ay o ‘zi kirib 
kelaverardi). Qarasam o ‘zlarining s h e ’rlari. Hayron b o ‘ldim: buni nega 
menga berdilar? Bularni «bir k o ‘rib berish»ga mening haddim sig'armidi
- shoir b o ‘lmasam, qolaversa, s h e ’rlar kimsan Asqad Muxtorniki?! X o ‘p 
k o ‘rdim, o ‘qib chiqdim ham deylik, keyin nima?... Gap shundaki, o ‘sha 
kezlar o ‘zingiz bosh boMgan nashrda asaringizni bostirish odobdan sanal- 
mas edi.
Otaxon jurnalist Ziyod aka Yesenboyevning m as’uliyat va burch bo- 
rasidagi suhbatlari esimizda. Ular ommaviy axborot tahririyatlarini mu- 
qaddas dargoh, deb hisoblaydilar. Aholi bu joyni haqiqat va adolat ramzi 
deb tushunadi. Shunday ekan, hozirgi davrda har bir jurnalist adibimiz 
Asqad Muxtor singari axloq-odob, pok m a ’naviy qiyofaga va, albatta, 
yuksak muomala madaniyatiga ega b o ‘lishi kerak, degan fikrni aytadilar.
Xuddi shunday talab Prezidentimiz tomonidan q o ‘yiigan edi. «Biz 
jurnalistlar ahli siyosiy yetuk, m as’uliyatli, halol va vijdonli, o ‘z ishini 
yaxshi biladigan, m am lakatim izning vatanparvar kishilaridan iborat 
bo ‘lishiga erishm og‘imiz darkor», degan edi Islom Karimov.
Demak, har bir ju rnalist, avvalo, odob-axloqli b o ‘lishi kerak. U 
o ‘z ishining m u rakka bligini va m a s ’uliyatini anglagan h o ld a kasb 
m ahoratini o shirib borishi va ju rn a lis t degan n om ning salmogMni 
yanada k o ‘tarishi lozim.
K a sbiy bu rc h d e g a n d a j u r n a li s t n in g , a v v a lo , qalam t e b r a t ib , el- 
y u rtn i y a n g il i k la r d a n x a b a r d o r e tishi, x a lq im iz k o ‘n g lid a g i o ‘y-
50

---

maqsadlarni, rejalarni yanada teranroq anglab, if'oda qilish baxli nasih 
etganligidan faxrlanishi, bu yuksak ishonchni oqlashi, qalamini yanada 
charxlashi tushuniladi.
Respublikaga taniqli jurnalistlardan biri, rahmatli Ismoil Sulaymonov 
« 0 ‘zbekiston matbuoti» jurnalining 1999-yil 1-soniaagi «llayotda tcngi 
y o ‘q baxt» maqolasida shunday degan edilar: «Xalq jurnalistlarga isluma- 
di. Bu esa ayni paytda zimmamizga katta m as’uliyat yukiaydi. IJnutma, 
deymiz doimo bir-birimizga, jurnalistning qadam olishi. o ‘zini tutishi. s o lz 
bilan ish birligi necha o ‘n minglab kishilar nigohida. Bu katta baxt, lekiu 
uning shunga yarasha talabi ham bor. Navoiy bobomiz s o ‘zi bilan aytgan- 
da: «Oson emas bu maydon ichra turmoq». Tahririyatga kelgan bir 
shikoyatning izidan borish, odamlar bilan uchrashish, eshitganlarini iymon 
va diyonatning xolis tarozisiga solish, oqning oq, qoraning qora ekanligini 
aniqlab olish, t o ‘g ‘ri to 'xtam ga kelish va nihoyat butun m a s ’uliyatni 
zimmaga olib, matbuotda chiqish qilish, so‘ng uning natijasi uchun kurash- 
moq - bulaming bari aytishgagina oson»1. Har bir jurnalist o ‘z kasbiga 
burchli qolish istagi, m atbuotning bosh tamoyillari asosida faoliyat 
k o ‘rsatishi lozim.
Shuni ta ’kidlash joizki, 70 yil yakka g ‘oya hokimligini joriy etgan