Jurnalistika asoslari

gard, g ‘ubor qo ‘ndirm aslik istagi qo ‘Iga qalam olishga undamoqda. 
Jurnalistning ta ’masi ot bilan tuya bo ‘larmidi, deyishadi. M uxbirning 
m anfaatdorligi p ora hisoblanmaydi, deyishadi. Jurnalist mehnatining 
og ‘irligidan, uning moliyaviy nochorligigacha vaj qilib ko ‘rsatishadi. 
Haqiqatda, tahririyat xodim ining «ko'nglini olish»ning ming bitta 
uslubi bor. B a ’zan shunday bo'ladiki, ju rn a list и yo ki bu «ushib»ning 
qurboniga aylanadi,' oddiygina tushlik ko'rinishidagi manfaatdorlik 
geom etrik о ‘Ichamlari kattalashadi. Ixtiyorsiz m anfaatdorlik ta ’mali, 
tazyiq aralash poraxo ‘rlikka qadar ko ‘tariladi.
Buning eng o g 'ir oqibati
-
jurn a listlik kasbining, ommaviy axborot 
vositasining qadr-qimmatiga p utur etadi!
Tojiddin aka! Sizga h o ‘- o ‘, ikki oy burun bitib q o ‘ygan hasratla- 
rimni qayta ko'zdan kechirib o'tirib, «H urriyat»ning 1998-yil noyabr 
sonlaridan birida e ’Ion qilingan «Jurnalistga kim p o ra beradi va nima 
uchun?» sarlavhali maqolada (T.Akbarov va A.Yo'ldoshev hammual- 
liflikda yozgan) ham porani tutqazish «san ‘ati» о 'xshatib tasvirlan- 
ganligiga ko 'zim tushdi. Ya ’ni, «Sovg 'a olishning esa ming yo 'li bor. 
Bugun uyingizga bir qop kartoshka tashlab ketishadi, ertaga bir banka 
asal... Qarabsizki, taptayyor poraxorsiz-da. Vijdoningizni aldamoq 
uchunmi, maosh, qalam haqi kamligidan noliysiz, «ular olganlarining 
mingdan biri ham emas-ku, bu» deya qarab tasalli izlaysiz.»
Tasalli bera turib, o'zingizni o'zingiz aldayotganingizni ham unut- 
maysiz, unutolmaysiz. Chunki и yo lg ‘on tasalli ekanligiga aqlingiz yetib 
turibdi-da!..
M aqola m u a llifla ri «Jurnalistga kim p o ra beradi? Va nim a 
uchun?» degan savolga ham ja vo b izlashga urunishgan.
«Axir
; 
porani kim ham berardi
-
aybi bor odam da! M aqsad
-
о ‘sha ayb matbuotda oshkor etilmasligi... о ‘z-o 'zidan ayonki, ju rn a list 
odamga hech qachon qo
7 
uchida arang кип ко ‘rayotgan kishi sovg ‘a- 
salom ko ‘tarib kelolmaydi. Va eng n o in so f muxbir ham bunday kishi- 
larga t a ’ma bilan qarolmaydi. Demak, ju rn a listn ing tom og'ini moy- 
laydigan qatlam doirasi ancha-muncha torayib, unda amaldorlar va 
turli katta-kichik darajadagi rahbarlar qoladi, xolos».
Qani, do 'ppini olib qo ‘yib bosh qotiraylig-a. Shular to ‘g ‘rimi, to 'g ‘ri 
bo ‘Isa, ahvol shunday davom etaveraaimi? Dam и yerda, dam bu
64

---

yerda qalamkash hamkasbimiz tumshug ‘idan ilinib ketaverishini kuzatib 
o'tiraveram izm i? M uxbiri t a ’maga qarab qolgan matbuot demokratiya 
qura oladimi?!
Vaj-korson deydigan bo ‘Isak, m ashhur M akiavellining gapi yodga 
tushadi. U ju d a donolik bilan hukmronlarga xalqqa to ‘xtovsiz va 'dalar 
beraveringlar, chunki har qanday nuqson-u bitmagan ishning ming 
bitta bahonasi topilaveradi, xalq esa unga ishonib о 'taveradi degan. 
Demak, chora topmoq kerak. Chorani esa chetdan kelib birov yaratib 
bermaydi, burning yo ‘llarini izlash Sizning, bizning, hamma hamkasb- 
larim izning burchi, vazifasi. M am lakatim izda sohamizning, sohamiz 
kishilarining nufuzini oshirish borasida ju d a ко ‘p ishlar qilinmoqda. 
Jurnalistlik kasbini muhofaza etishga qaratilgan qator-qator qonunlar 
qabul qilinmoqda. Bu gaplarni Sizga takrorlashning hojati y o ‘q, To- 
jiddin aka. Aslida, hamonki, sohamiz ja m iya tn ing eng ко ‘zga ко 'rinarli 
tarmoqlaridan biri ekan, uni boshqarishning, tartibga keltirishning, 
kam -ko'stlarini silliqlab turishning mexanizmi ham yaratilm og'i darkor. 
Dunyo tajribasida buni « O 'z-o'zin i tartibga keltirish», deb atashadi. 
Y a ’ni, m am lakatim iz ommaviy axborot vositalari sohasidagi katta va 
qaynoq hayot m uam molarini b a rta ra f etishning sinalgan chorasi -  
jam oatchilik asosida fa o liya t yurituvchi markaz, kengash yoki shunga 
о ‘xshash biror uyushma tashkil etilm og'i samara beradi, deb о 'ylayman. 
M azkur ta shkilo t (hozircha shunday deb turaylik) soham izda y u z 
beradigan huquqiy-axloqiy muammolar, nizolar, munozaralar yuzasi- 
dan adolat'ii va xolis xulosani jam oatchilikka yetkazib turadi. Turli 
holatlarda va vaziyatlarda yo ‘Idan adashgan ham kasblarim izning 
taqdirini biryoqlik qilishni t o 'g ‘rid a n -tc ‘g ‘ri sudga yoki prokurorga 
topshirib yuboravermay... bunday noxushliklarning oldini olish bilan 
shug'ullanadi. Jurnalistni muhofaza -qiladi.
■
Jurnalist о ‘zini о 'zi muhofaza qilishi yo ‘llarini ко ‘rsatadi. Haqiqai- 
da, m aqolangizda yozganingizdek, «jurnalist degani qo ‘shma korxona 
son-sanoqsiz ishlab chiqarishi mumkin bo'lgan matoh emas». To'g'ri 
о ‘xshatgansiz, qayerga, qaysi tahririyatga bosh suqsangiz malakali 
jurnalist bormi, topiladimi deb so ‘rashadi. M alakali jurnalistning о ‘zi 
anqoning u r u g ‘i-yu, tinim siz bolalayotgan gazeta-jurnallarga bosh 
m uharrir qayerdan topilayotganiga aql bovar qilmaydi!
Bugungi кип kechagidan, bu y il о 'tgan yild a n keskin fa rqlanib  
bormoqda.
65

---

Hayot bir jo yd a to ‘xtab qolayotgani y o ‘q. Jam iyat erkinlashish 
yo'liga o'tganini aytmaysizmi?! Faqat jurnalistning «erkinlashish» deb 
atalmish qanotining ikkinchisi
-
«mas ’uliyati» borligini ham unutishga 
hech kimning haqqi yo ‘q.
Tojiddin aka! Kimlardir tanobimizni tortib qo ‘yishini kutgandan ко ‘ra 
ahvolni и darajaga olib bormaslik haqida hamma-hammamiz о ‘ylashimiz, 
tashvishlanishimiz ming karra afzalroq, shunday emasmi?
«Jurnalistga kim pora beradi? Va nima uchun?» maqolasida shun­
day ju m la la r keladi: «Yaqinda p o ra tu fa yli qam alib ketgan bir 
tanishimizning umr yo 'ld o sh i og'ir u f tortarkan: «Akangiz ne b o ‘Isa 
bo'ldi, endi sizlar ehtiyot bo'linglar», deb qoldi».
Qanchalar og'ir bu gapni eshitish, Tojiddin aka! Hech bir jurnalist, 
hech bir jurnalistning oilasida bunday afsus-nadomatlar tilga olinma- 
sin, ilohim.
Sizga, siz orqali barcha jurnalxonlarga xat yo ‘llashdan ко ‘zlagan 
birdan-bir niyatim ham shu!
Salom bilan Xurshid D o ‘stmuhammad