K arim a q osim ova


Download 7.78 Mb.
Pdf ko'rish
bet199/283
Sana14.08.2023
Hajmi7.78 Mb.
#1667148
1   ...   195   196   197   198   199   200   201   202   ...   283
Bog'liq
Ona tili o\'qitish metodikasi (K.Qopsimova, S.Matchonov va b.)

1. Gaplarni yoyish. 
Buning uchun gapning qaysi bo'lagi yoyishni 
talab qilishi aniqlanadi. Masalan, 
„Daraxtlar gullaydi"
gapini tahlil qi­
lish uchun berilgan ega va kesim (gapning asosi) ajratiladi.
— Daraxtlar qachon gullashini aytish uchun gapga qaysi so'zni 
qo'shish kerak?
— Qachon gullaydi? (bahorda gullaydi)
— Bu so'z gapning qaysi bo'lagi bo'ladi? (Ikkinchi darajali bo'lak)
— U gapning qaysi bo'lagiga bog'lanadi, ya’ni tobelanadi? (Ke- 
simga bog'lanadi)
— Gapga egani izohlaydigan yana bitta so'z qo'ying. Qanday gap 
hosil bo'ldi? (Mevali daraxtlar bahorda gullaydi).
2 . So'zlari aralash berilgan gapni qayta tiklash. 
Awal gapning asos­
lari (ega va kesim) tiklanadi (aniqlanadi), so'ng so'roqlar yordamida 
ikkinchi darajali bo'laklar (so'z birikmalari) „topiladi", tiklanadi. 
Masalan, 
Mashinada, teradi, terimchi, paxtani.

Gap kim haqida aytilgan? (Terimchi haqida, 
kim? —
terimchi)
— U haqda nima deyilgan? (Teradi. 
Terimchi teradi
— bosh 
bo'laklar).
— So'roqlar yordamida so'z birikmasini toping. 
Nimani? teradi 
(Paxtani teradi), 
nimada? teradi
(Mashinada teradi). Keyin gapda 
so'zlaming qulay tartibi aniqlanadi 
(Terimchi paxtani mashinada 
teradi).
Gap ohanggi ustida ishlanadi.
3. U zluksiz (tinish belgilarisiz) matndan gaplarni ajratish. 
Mashq­
ning bu turi ongli bo'lishi uchun har bir gapning bosh bo'laklarini va 
so'z birikmalarini ajratish lozim.
4 . Gapni tahlil qilish va chizmasini chizish. 
Gap tahlil qilinayot- 
ganda dastlab uning asosi ajratiladi, keyin egani izohlovchi ikkinchi 
darajali bo'lak, kesimni izohlovchi ikkinchi darajali bo'lak, boshqa 
ikkinchi darajali bo'lakni izohlovchi ikkinchi darajali bo'lak ajratiladi. 
Shunday qilib, asta-sekin so'z birikmalari ham aniqlanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi


5. 0 ‘qituvchi bergan chizma yoki so'roqlar asosida gap tuzish:
Kim? nimalarni? nima qildi?
(Bola olmalami terdi).
So‘z birikmasi ustida ikki yo‘nalishda ish olib boriladi:
1) so'z birikmasiga gap ichida gapning tarkibiy qismi sifatida 
qaraladi;
2) so‘z birikmasiga predmetning yoyiq nomi sifatida qaraladi, 
masalan, 
soat —
so‘z, 
oltin soat, qo‘1 soat, osma soat, elektron soat — 
so'z birikmalari.
Quyida 2-sinfda gapning bosh bo'laklarini o'rganishga oid dars 
namunasini keltiramiz:
Mavzu: Gap (gap asosini aniqlash).
Darsning maqsadi:
1. O'quvchilarda gap kim yoki nima haqida aytilganini (ega­
ni) va u haqda nima deyilganini bildirgan so'zni (kesimni) gapdan 
topish ko'nikmasini shakllantirish.
2. Nutqdan gapni ajratish ko'nikmasini o'stirish.
3. O'quvchilarni o'z fikrini aniq, tushunarli va ravon ifodalashga 
o'rgatish.
Darsning turi: yangi bilim beruvchi dars
Darsning metodi: suhbat, izlanish metodi

Download 7.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   195   196   197   198   199   200   201   202   ...   283




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling