K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Foyda solig‘i bo‘yicha imtiyozlar sifatida soliqqa tortiladigan daromad summasidan chegirib tashlanadigan xarajatlar, soliqdan ozod etilgan foydaning turlari hamda imtiyoz me’yorlari Soliq kodeksida (158,159-moddalar) ochib berilgan.
Foyda solig‘i (Nf) summasi qishloq xo‘jaligi korxonasining soliqqa tortiladigan foydasi summasini (Stf) soliq me’yoriga (Sm) ko‘paytirish va 100 foizgabo‘lishyo‘li bilan topiladi,ya’ni:
Nf = Stf *Sm : 100%
Hisob-kitob asosida hisoblangan foyda solig‘i summasi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 9810 «Daromad( foyda) solig‘i bo‘yicha xarajatlar»;
Kredit6410«Budjetgato‘lovlarbo‘yichaqarz».
Qishloq xo‘jaligi korxonalarini Budjetga daromad (foyda) solig‘i bo‘yichaqarzlarining to ianishiga quyidagicha yozuvqilinadi:
Debet 6410 «Budjetga to‘lovlarbo'yicha qarz»;
Kredit 5110 «Hisob-kitob schoti».

3. 
   Qishloq xo‘jaligi korxonalarida majburiy ajratmalar va to‘lovlarning hisobi
   

Umumdavlat soliqlarini to‘lovchi qishloq xo‘jaligi korxonalari soliq toMovlaridan tashqari davlatning budjetdan tashqari maqsadli fondlariga quyidagi ajratmalar, to‘lovlar vaushlanmalami amalgaoshiradilar(152-jadval).
Davlatning maqsadli fondlariga majburiy ajratma va ushlanmalaming hisob-kitoblaritasdiqlanganshakllardatuziladiva belgilangan muddatlarda davlat soliq idoralariga taqdim etiladi. Ushbu hisob-kitob ma’lumotlari davlatning maqsadli fondlariga majburiy ajratma va ushlanmalarni buxgalteriya hisobida aks ettirishga asos bo‘ ladi.

2. 
   jadval
   

Qishloq \o‘jaligi korxonalari toMaydigan majburiy ajratmalar, to‘lov!arva ushlanmalar (2010-yil uchun)

Maqsadli	Maiburiv ajnitma turi		Majburiv iishlannia turi
fondlar turi	Ajrntma bazasi	Stavka	Uslilannia bazasi	Stavka
Pensiva fondi	1. Sotishdan olinsan	i %	1 Hisoblangan ish	4,0 %
	sof tuslnim 2. Hisoblangan ish haqi fondi	25%	haqi fondi
Yo'l fondi	1. Sotishdan olingan	1.5 %	1. Sotib olingan va vaqtinchalik	Eng
	sof tuslnim		olib kirilgan avtotransport	kanrida
			vositalarining sotib olish narxi	6 %‘
			2 Sotib olingan va vaqtinchalik olib kirilgan 40 tagacha o'tirish jovlari bo'laan avtobuslar va 10	Eng
			tonnaaacha vuk ko'taradigan vuk	kamida
			avtotransport vositalarining sotib olish narxi	20 %*
Maktab	1 Sotishdan olingan	1 %
tulimini	sof
rivojlantirish fondi	tushum

Pensiya fondi, respublika yo‘l fondi va maktab ta’ limini rivojlantirish fondiga bajarilgan ishlardan olingan sof tushumga nisbatan mos ravishda belgilangan stavkalarda hisoblangan majburiy ajratmalar summasi hisobot oyida hisobda quyidagicha aks ettiriladi:

Debet 9430 «Boshqa operasion xarajatlar»;
Kredit 6520 «Davlatning maqsadli fondlariga to‘ lovlar».
Pensiya fondiga hisobot davrida hisoblangan ish haqi fondiga nisbatan belgilangan stavkada hisoblangan majburiy ajratma summasi hisobda quyidagicha aks ettiriladi:
Debet Xarajat schotlari (2010,2310,2510,9410,9420,9210,0810);
Kredit 6520 «Davlatning maqsadli fondlariga to‘lovlar».
Xodimlarga hisoblangan ish haqidan pensiya fondiga 4 foizlik majburiy ushlanmaning ushlab qolinishi hisobda quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 6710 «Xodim bilan ish haqi bo‘yicha hisoblashishlar»;
Kredit 6520 «Davlatning maqsadli fondlariga to¹ lovlar».
‘ Yengil avtomobillarning foydalanish muddatiga qarab har bir ot kuchi uchun eng kam ish haqiga nisbatan bedgilangan foizda hisoblangan summadan kichik bo'lgan taqdirda.
‘ 40 tagacha o'tirish joylari bo'lgan avtobuslar va 10 tonnagacha yuk ko'taradigan avtomobillarning foydalanish muddatiga qarab har bir ot kuchi uchun eng kam ish haqiga nisbatan bedgilangan foizda hisoblangan summadan kichik bo'lgan taqdirda.
Respublikayo‘1 fondigasotibolinganyangi avtotransport vositalari uchun toiangan majburiy yig‘im summasi 5-son BUMS «Asosiy vositalar»ga muvofiq ulaming boshlang‘ich qiymatigakiritiladi va hisobda quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 0820 «Asosiy vositalami sotib olish»
Kredit 6520 «Davlatning maqsadli fondlarigato‘lovlan>
Davlatning maqsadli fondlariga majburiy ajratma va ushlanmalaming o‘tkazib berilishi hisobda quyidagicha aks ettiriladi:
Debet 6520 «Davlatning maqsadli fondlariga todovlar»;
Kredit 5110 «Hisob-kitob schoti».
Tayanch iboralar
Sotishdan olingan daromad - qishloq xo‘jaligi korxonalarida yyetishtiri lgan mahsulotlami davlatga hamda boshqa yuridik va j ismoniy shaxslarga qat’i belgilangan va erkin narxlarda sotishdan olingan tushum.
Sotish tannarxi -sotilgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirishga sartlangan haqiqiy ishlab chiqarish xarajatlari.
Sotish xarajatlari - qishloq xo‘jaligi korxonalarida yetishtirilgan mahsulotlami sotish bilan bog‘liq barcha turdagi xarajatlar, chunonchi, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yannarka va ko‘rgazmalarini tashkil etishga, ulami reklama qilishga, kontraktlami tuzishga, omborxonalami saqlashga, sotish bilan shug‘ullanuvchi xodimlargamehnathaqi vaijtimoiy to‘lovlarga sartlangan hamda shu kabi boshqa xarajatlar.
Ma’muriy-boshqaruv xarajatlari - qishloq xo'jaligi korxonalarini boshqaruv apparatini saqlashga doir xarajatlar, chunonchi, boshqaruv apparati xodimlariga hisoblangan ish haqi, ijtimoiy to" lov, amortizatsiya ajratmalari, xizmat safarlari, gazeta va jurnallarga obuna, kanselyariya tovarlari va boshqa shu kabi xarajatlar.
Boshqa operasion xarajatlar - qishloq xo‘jaligi korxonalariningturli xayriya si fatida bcrilgan mulkini hisobdan chiqaril ishi, to‘ langan penya va jarimalar, ko‘rsatilgan moddiy yordamlar, bank xizmatlari uchun to'lovlar, auditorlik tekshiruvlari va turli konsalting xizmatlari uchun to‘lovlar, sotish hajmiga nisbatan pensiya fondiga, maktab ta’limini rivojlantirish fondiga va avtoyo‘l fondiga majburiy ajratmalar, sud xarajatlari, voz kcchilgan debitorlik qarzlari va shu kabi boshqa xarajatlar.
Asosiy faoliyatdan olingan boshqa daroinadlar - asosiy vositalar va boshqa aktivlar (nomoddiv aktivlar, qimmatli qog'ozlar, materiallarjni sotishdan olingan foyda, joriy ijaradan olingan foyda, xizmat ko'rsatuvchi bo‘linmalardan tushumlar. voz kechilgan kreditorlik qarzlari, beg‘araz olingan moliyaviy yordam, inventarizatsivada aniqlangan ortiqchalar va boshqa shu kabi qo‘shimcha daromadlar.