K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

favqulodda daromadlar.

Yagona soliq to‘lovi stavkalari. Respublikamizning soliq siyosatiga muvofiq savdo korxonalari yagona soliq to‘lovini turli stavkalarda to‘laydilar. Chunonchi, 2009-yil uchun quyidagi soliq stavkalari belgilangan (28.1-jadval).

28.1-jadval
Savdo korxonalari uchun yagona soliq to‘lovi stavkalari (2009-yil uchun)

.Vs	Soliq toMovchilar	Soliq solinadigan bazagu nisbatan soliq stnvknsi, % da
	Umumiy ovqatlanish korxonalari	10
	Ulardan:
1.	umumiy ta’iim maklablari. maktab-internatlar. o‘rta maxsus, kasb-hunar
	va oliv o'quv vurtlariga xizmat ko'rsatuvchi ixtisoslashuan umumiy	g
	ovqatlanish korxonalari
	Chakana savdo korxonalari (4-bandda ko'rsatilganlaridan tashqari):
	ahoiisi soni 100 mint* va undan ko’p kishidan iborat shaharlarda	4
	boshqa aholi punktlarida	2
	borish qivin bo‘lt*an va tog’lik tumanlarda joylashuan	i
3.	Ulgurji savdo korxonalari (4-bandda ko'rsatilganlaridan tashqari)*	5
	Ulgurji va chakana dorixona tashkilotlari;
4.	ahoiisi soni 100 ming va undan ko'p kishidan iborat shahailarda	3
	Boshqa aholi punktlarida	■4
	Borish qivin boMcan va tog’lik tumanlarda joylashuan	1
5	1, 2 va 4-bnndlarda ko'rsatilgan korxonalar uchun (ulgurji dorixona tashkilotlaridan tashqari), plastik kartalami qollagan holda haqi toMangan ko'rsatilgan xizmatlar haimi bo'yicha	Belgiiangan stavka 10 % ga pasay tiriladi

* Ulgurji savdo korxonalari uyushmasi tizimiga kiruvchi respublika ixtisoslashtirilgan ulgurji baza-kontoralari va ularning hududiy (viloyat, viloyatlararo va tumanlararo) bazalari bundan mustasno. Ular uchun О ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 8-iyundagi “Ixtisoslashtirilgan ulgurji bazakontoralarnisoliqqa tortish tartibini takomillashlirish to'g'risida” PQ-374- son qarorining amal qilishi saqlab qolinadi.
Yagona soliq summasining hisob-kitobi va hisobi. Yagona soliq toiovi summasi soliq qonunehiligi hujjatlaridabelgilangan tartibdahisob-kitob qilinadi. Chunonehi, ushbu hisob-kitobga soliq solish obyektiga kiruvchi barcha tushum va daromadlar tafsilotni ifodalovchi jadvallar ilova qilinadi.
Yagona soliq toiovi summasini topish uchun hisob-kitobdamaxsus «Soliq solish bazasi» ko‘rsatkichi (070-qator) ko‘zda tutilgan. Ushbu ko‘rsatkich jami sof yalpi tushum (050-qator) summasidan yalpi tushumdan chiqarib tashlanadigan summalami (060-qator) ayirish orqali topiladi.
Yalpi tushumdan chiqarib tashlanadigan summalarga savdo korxonalarida quyidagilar kiradi:

• 
  davlat subsidiyalari;
  
• 
  davlat qimmatli qog‘ozlari bo‘yicha daromadlar;
  

*to‘lov manbaidaushlab qolinishi lozim bolgan dividendlar va foizlar ko‘rinishidagi daromadlar;

• 
  dividendlar ko‘rinishida olingan hamda dividend todagan yuridik shaxsning ustav fondi (kapitali)gayo‘naltirilgan daromadlar;
  

*o‘tganyi llaming taqsimlanmagan foydasini ustav kapitalini oshirishga yo‘naltirishda aksiyadorlar qo‘shimcha aksiyalarning qiymati yoki aksiyalaming nominal qiymatini ko‘paytirish tarzida olgan daromadlari;
*hisobot yilida aniqlangan o‘tgan yillardagi foyda. Mazkur daromadlar qaysi davrda paydo bo‘lgan bo‘lsa, o‘shadavrdagi qonun hujjatlariga muvofiq shu davrdagi soliqlar va boshqa majburiy to‘ lovlar bo‘yicha hisob- kitoblami o‘tkazishni hisobga olgan holda soliqqa tortiladi;

• 
  olingan grantlar.
  
• 
  ko‘p aylanmali qaytariladigan taraning qiymati, agar uning qiymati tovarlami realizasiya qilishdan tushumning tarkibiga ilgari kiritilgan bodsa;
  
• 
  qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa chegirmalar.
  

Yagona soliq todovini to‘lovchi avtomobillarga yoqilg‘i quyish
shoxobchalarida ushbu chegirmalardan tashqari soliq solish bazasi quyidagilarga kamaytiriladi:

• 
  jismoniy shaxslardan transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq summasiga;
  
• 
  mahalliy budjetga o‘tkazilishi lozim bo‘lgan avtomobillarga yoqilg‘i quyish shoxobchalari uchun belgilangan yuqori ustamasidan oshadigan chakana va xarid narxlari o‘rtasidagi farq summasiga.
  

Yagona soliq to‘lovi bazasini aniqlashda chegirib tashlanadigan daromad turlari tafsiloti ushbu soliq todovi hisob-kitobiga ilova qilinadi. Yagona soliq to‘lovi summasi savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari tomonidan olib borilgan savdo faoliyati turlari bo‘yicha ular uchun belgilangan soliq stavkasini har bir faoliyat turiga to‘g‘ri keluvchi soliq solish bazasi summasiga ko‘paytirish orqali topiladi. Plastik kartochkalar bo‘yicha olingan tushumga to‘g‘ri keluvchi yagona soliq to‘lovi summasi ular bo‘yicha tuzatilgan stavkada, ya’ni belgilangan stavkaning 10 foizgakamaytirilgan miqdorida topiladi.
Yagona soliq to‘ lovi summasi yil boshidan boshlab o‘ sish tartibida hisob- kitob qilinadi. Jami hisoblangan soliq summasi va oldingi hisob-kitob summasi o‘rtasidagi farq oxirgi hisobot davriga (chorakka) to‘g‘ri keladigan soliq summasini bildiradi. Ushbu summaga buxgalteriyada quyidagi yozuv beriladi: