K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

gacha
STIR
XXTUT
Obyekt nomi va manzili_ Shartnoma
Jami shartnoma qiymati
Hisobot davri dan _
Hujjat № va sanasi

T/r	Ishga tushiriladigan kompleks, bosqich, obyekt, bajariladi- gan ish turi, jihozlar. xarajatlar	O‘lchov birligi	Ish va xarajatlarniug liajini (natural ko*rsatichlarda)		Shartnomaviy joriy baholardagi qiymati (mins so'mda)
			Jami	Shu juniladan joriy yilga ish grafigi bo‘yicha		Jami	Shu juniladan ioriv vilsa
	2	3	4	5		6	7

Bajarilgan ishlar

Ish boshidan boshlah				Yil boshitlan boshlab hisobotoyi bilan birga				Shu jumladan hisobot oyida
Natu r. ko‘rsatkich	Jami ish haj miga nisbatan foiz	Joriy shartnoma baholarda (ming so‘ni)	Natural ko'r- satkich		Jami ish hajmiga nisbatan foiz	Joriy shartnoma hnholurtla (ming so‘ni)	Natural ko‘r- satkich		Jami ish haj miga nisbatan foiz	Joriy shartnoma baholarda (ming so‘m)
8	9	10	11		n	13	14		15	16

Pudratchi tashkilot rahbari
Pudratchi tashkilot bosh hisobchisi M.O‘.





Buyurtmachi tashkilot vakili
M.O‘.
To‘liq tugallanish usulidabajarilgan ishlardanolingandaromadlar qurilish ishlari to‘liq yakunlangan vabuyurtmachigatopshirilgandan so‘ng yuqorida nomlari zikr etilgan dalolatnoma va ma’lumotnomalar asosida tan olinadi. Qurilish ishlari to‘ liq yakunlanmaguncha unga sarflangan barcha xarajatlar tugallanmagan qurilish sifatidahisobga olib boriladi. «Bajarilgan ishlar (qilingan xarajatlar) qiymati to‘g‘risida ma’lumotnoma- schot- faktura» asosida bajarilgan ishlardan olingan daromad summasiga quyidagicha yozuv qilinadi:
Debet 4010 «Olinadi gan schotlar»;
Kredit 9030 «Bajarilgan ish va xizmatlardan daromad»
Tugallanish foizi usuli qo‘llanilganda dastlab yaxlit qurilish obyektining tugallanish foizi aniqlanadi. Bu ko‘rsatkich jami ketgan sarf-xarajatlami qurilish obyektining smetatannarxiga bo‘lish va 100 foizga ko‘paytirish yo‘li bilan topiladi. Topilgan tugallanish foizi qurilish ishining tugallangan qismiga to‘g‘ri keluvchi daromad qismini topishga asos bo‘ladi. Qurilishning tugallangan qismiga to‘g‘ri keluvchi daromad uning jami smeta bo‘yicha kelishuv qiymatini (QQS siz) tugallanish foiziga ko‘paytirish va 100 foizga bo‘ lish orqali topiladi.
Misol. Aytaylik, qurilish obyektining shartnoma qiymati 60000000 so ‘m, shundcin QQS (20 %) 10000000 so 7n. Demak, qurilish obyekti bo'yicha sof tushumning shartnoma qiymati 50000000 so‘m (60000000 - 10000000). Qurilish obyektining smeta bo'yicha tannarxi 35000000 so ‘m. Qurilishning tugallangan qismininghaqiqiy tannarxi 28000000 so ‘m.
Yuqoridagi ma’lumotlarga ko‘ra:

1. 
   qurilishning tugallanish foizi - 80,0 % (28000000 /35000000);
   
2. 
   qurilishning tugallangan qismiga to‘g‘ri keluvchi yalpi tushum — 48000000 so‘m (60000000 * 80 % / 100 %);
   
3. 
   qurilishning tugallangan qismiga to‘g‘ri keluvchi sof tushum (daromad) - 40000000 so‘m (50000000 * 80 % / 100 %);
   
4. 
   qurilishning tugallangan qismiga to‘g‘ri keluvchi QQS summasi 8000000 so‘m (48000000- 40000000).
   

Daromadlami tugallanish foizi asosida tan olish usulida qurilishning tugallangan qismining qiymati va tugallanish foizi pudratchi hamda buyurtmachilar tomonidan imzolangan «Bajarilgan ishlar (qilingan xarajatlar) qiymati to‘g‘risida ma’lumotnoma - schot-faktura» bilan tasdiqlanadi. Ushbu hujjat asosida qurilish tashkilotida bajarilgan qurilish ishlaridan olingan daromad hamda QQS summalariga yuqorida keltirilgan mos ravishdagi buxgalteriya yozuvlari beriladi.
Bosqichli usul qurilish obyektining tarkibiy qismlarini bosqichma- bosqich topshirish hollarida qo‘llaniladi. Bu usulni qo‘llashning asosiy shartlaridan biri qurilish loyihasi va qurilish loyiha-smeta hujjatlarida uning alohida olingan tarkibiy qismlarining shartnoma qiymati hamda smeta tannarxini alohida belgilanganiigi hisoblanadi. Bunday holatlarda qurilish obyektining alohida olingan tarkibiy qismi (bosqichi)ga doir daromad va tannarx to‘g‘risidagi ma’lumotlar «Bajarilgan ishlar (qilingan xarajatlar) qiymati to‘g‘risida ma’lumotnoma- schot-faktura» hamda KS-6 shakldagi hisob registrlari bilan tasdiqlanadi. Ushbu hujjatlar asosida qurilish ishining aloliida bosqichini bajarishdan olingan daromad va QQS summalariga yuqorida keltirilgan mos ravishdagi buxgalteriya yozuvlari beriladi.
Qurilish tashkilotlarida bajarilgan qurilish ishlaridan olingan daromadlaming tahliliy hisobi 16-s ishlov qaydnomasidayuritiladi. Ushbu ishlov qaydnomasida tahliliy ma’lumotlar buyurtmachilar hamda ular uchun bajarilgan qurilish ishlarining turlari bo‘yicha mujassamlashtiriladi.

2. 
   Qurilish ishlari bo‘yicha buyurtmachilar bilan hisob-kitoblar hisobi
   

Qurilish tashkilotlari tomonidan olib boriladigan pudrat ishlarini moliyalashtirishning asosiy manbai, buyurtmachilarning mablag‘lari hisoblanadi. Qurilish ishlarining belgilangan muddatlarda boshlanishi, olib borilishi vatugatilishi bevosita buyurtmachilar tomonidan shartnoma shartlarida ko‘zda tutilgan to‘lovlami o‘z vaqtida amalga oshirilishiga bog‘liq. Shuningdek, bajarilgan ishlaruchunhisob-kitoblami o‘z vaqtida amalga oshirilishi qurilish tashkilotlarining moliyaviy holatiga, chunonchi, ulamingo‘zmajburiyatlaribo‘yichato‘lov qobiliyatigato‘g‘ridan-to‘g‘ri ta‘sir ko‘rsatadi. Shu bois ham qurilish tashkilotlarida buyurtmachilar bilan bo‘ladigan hisob-kitoblarustidandoimiy nazoratni olib borish, ulami o‘z vaqtida amalga oshirini ta’minlashmuhim ahamiyat kasb etadi.
Qurilish tashkilotlari bajariladigan va haqiqatda bajarilgan ishlar bo‘yicha o‘z buyurtmachilari bilan uch turdagi hisob-kitoblami olib borishlari mumkin. Bular:

1. 
   bo‘nak sifatida olinganpul mablag‘lari bo'yicha hisob-kitoblar;
   
2. 
   qurilish ishlari uchun olingan materiallar bo‘yicha hisob-kitoblar;
   
3. 
   bajarilgan ishlar uchun yakuniy hisob-kitoblar.
   

Qurilish ishlarining boshlanishi oldidan buyurtmachilar shartnomada belgilangan shartlargako‘raqurilish ishlari loyiha-smetaqiymatiningkamida 15 foiz miqdorini pudratchi tashkilot schotiga oldindan to‘lov, ya’ni bo‘nak sifatida o‘tkazib berishlari lozim. Qurilish tashkilotlarida buyurtmachilar bilan olingan bo‘naklar bo‘yicha hisob-kitoblar 6310 «Xaridorlar va buyurtmachilardan olingan bo‘naklar» schotida hisobga olinadi. Qurilish tashkiloti schotiga buyurtmachilardan kelib tushgan bo‘nak summasi buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi: