К. Жанзаков Ўзбекистон республикаси

4.1.1-жадвал
Инфратузилма элементларининг қиёсий жадвали¹³

Инновацион тадбиркорлик учун

Бевосита инновациялаш учун

Жорий қилувчи фирмалар Муҳандислик марказлари Инжениринг фирмалари Ахборот хизмати кўрсатувчи фирмалар Консалтинг фирмалари Реклама фаолияти бўйича фирмалар Банклар ва бошқа кредит корхоналари Инноватика ихтисослашган аудиторлик фирмалари Илмий-техник ширкатлар Кадрлар тайёрлаш ва қайта тайёрлаш марказлари Сертификация марказлари Лизинг компаниялари Патент-лицензияли корхоналар Бизнес-инкубаторлар Технологиялар трансфери марказлари Суғурта компаниялари

Саноат университетлари ва халқ хўжалигининг бошқа секторлари Тадқиқотчилик мажмуалари Фанлар академияси Кутубхоналар ва маълумотлар тўпламлари Синов тариқасидаги ишлаб чиқаришлар Тажриба лабораториялари ва марказлари Ахборот хизмати кўрсатувчи фирмалар Патент-лицензияли корхоналар Илмий парклар Инновацион марказлар Инновацион-ишлаб чиқариш комплекслари

4.1.1-жадвалда келтирилган инфратузилма турларининг айрим элементлари - ахборот хизматлари кўрсатувчи фирмалар, тажриба ва муҳандислик марказлари, молиявий структуралар, патентли-лицен­зияли корхоналар мос келиши ёки умумий бўлиши мумкин.

Инновацион ғояларнинг маълум бир маҳсулот, технология ёки хизматлар кўринишига айланиши ва уларнинг сотилишида рўй берадиган ҳаракатлар – бу инновацион жараёндир. У кетма-кетликдан иборат занжир ҳисобланади. Бунда янгилик оддий бир ғоядан муайян маҳсулот, технология ёки хизматгача “пишиб етади”¹⁴ ва хўжалик амалиётида тарқалади.
Бу жараённи қуйидаги схема кўринишида акс эттириш мум­кин:
Фт ↔ Ат ↔ И ↔ Л ↔ Қ ↔ Ў ↔ Си ↔ М ↔ С;
бу ерда,
Фт – фундаментал тадқиқотлар;
Ат – амалий тадқиқотлар;
И – ишланмалар;
Л – лойиҳалаштириш;
Қ – қурилиш;
Ў – ўзлаштириш;
Си – саноат ишлаб чиқариши;
М – маркетинг;
С – сотув.
Амалиётда инфратузилмани иккита гуруҳга бўлиш қабул қилинган: ишлаб чиқариш ва социал. Ишлаб чиқариш инфра­тузил­ма­сига инновацион тадбиркорликка хизмат кўрсатувчи тармоқлар, социал туридагига эса – ходимларнинг нормал меҳнат фаолиятини таъминловчи ва ишчи кучини такрор ишлаб чиқаришга ёрдам бе­рув­чи тармоқлар киради.
Биринчи гуруҳ тармоқлари фаолиятининг натижаси бевосита ишлаб чиқариш учун хизматлар яратиш бўлса, иккинчиси–ходим­лар­нинг турмуш даражасини ошириш бўйича хизматлардир.
Ишлаб чиқариш инфратузилмасига кирувчи ишлаб чиқариш кучларининг таркибий элементларини меҳнат воситалари дейиш мумкин. Улар ишлаб чиқариш жараёнларининг содир бўлишига моддий шароитлар яратиб беради. Ишлаб чиқариш инфратузилмаси ишлаб чиқариш жараёнига тўғридан-тўғри кирмасада, усиз бу жараён содир бўлмайди, бўлган тақдирда ҳам мукаммал даражага эришмайди.
Қайд этилганидек, инновацион фаолият инфратузилмасининг тармоқлари ва бўлимлари пировард маҳсулот яратмайди. Улар инно­вацион маҳсулотларни ишлаб чиқаришдан то уни сотишга қадар, моддий ва номоддий шароит яратиб беради холос. Инфра­тузилманинг айрим элементлари ишлаб чиқариш жараёнини таъ­мин­лайди, унинг узуксиз амалга ошишига ва ҳоказоларга ёрдам беради. Ишлаб чиқариш жараёнини таъминлаш деганда, масалан, ишлаб чиқариш инфратузилмасининг таркибига кирувчи қисм­ларни, яъни моддий-техник таъминот, молиявий русурслар таъми­ноти, кадрлар билан таъминлаш ва ҳоказоларнинг мавжудлиги (шакл­лан­тирилганлиги) тушунилади.
Социал инфратузилма инновацион маҳсулот ишлаб чиқа­риш­нинг керакли мутахассисларга бўлган талабини қонди­ришга, ишчи кучи­ни такрор ишлаб чиқариш ва унинг қўнимини таъ­мин­лашга хизмат қилади шу билан у инновацион маҳсулот ишлаб чиқаришни қўллаб-қувватлайди. Ишлаб чиқаришжараёни маҳсу­лотлар муома­ла­си билан якунланади. Бунда ишлаб чиқарил­ган инновацион маҳ­су­лот истеъмолчи томон ҳаракатланади. У соти­лиш жойига еткази­ла­ди (ярмарка, кўргазма ва ҳоказо жой­лар­га).