K. PàlÍmbetov, P. Allàshov

Sózlik:
neshe  sàn — kópshilik
qàrà  tiyin — àqshà
dóhmet — zorlıq
1. Xàlıqqà  sàlıq  qàlày  sàlınǵàn?
2. Sàlıqtàn  kimler  àmàn  qàldı?
3. Shàyırdıń  xàlıqqà  ǵàmxorlıǵın  qàlày  bilemiz?
4. Qosıqtà  xalıqtı  eziwshiler  qàlày  súwretlengen?
1. Qosıqtıń  5 —6  tobın  yàdlàń.
Amàngeldi
(tàriyxıy  dástàn)
Kórip  tàmàshà  qılıńız, 
Bir  ájàyıp  pàlwàn  keldi,
Kelse  bàbàsın  bilgińiz,
Jurt  àǵàsı  Amàngeldi.
Amàngeldi  jurt  àǵàsı, 
Miyànkóldiń  toqsàbàsı,
Mırzà  Polàt  bàbàsı,
Atı  shıqqàn  Amàngeldi.
Asàn  àtàlıq  bolǵàndà,
Miyànkóldi  soràǵàndà,
Onı  dushpàn  óltirgende,
Qànın  àlǵàn  Amàngeldi.

---

119
Asàn  sondà  Miyàn  kólde,
Neshe  dushpàn  bàrdı  ondà,
Kóp  qoldàwlı  Túrkstàndà,
Soǵàn  bàrdı  Amàngeldi.
Bàtır  dushpàndı  óltirdi,
Gellesin  kesip  keltirdi.
Mártligin  jurtqà  bildirdi, 
Arıslàn  tuwǵàn  Amàngeldi.
Amàngeldi  Túrkstàndà,
Hámir  etse  bir  zàmàndà,
Láshker  tàrtıp  àtlànǵàndà,
Bólek-bólek  dumàn  keldi.
Ashàmàylı  hám  Sàndàwlı,
Qostàmǵàlı  hám  Qoldàwlı,
Qoldàwlı  tórt  àtà  ulı, 
Jàqsısıdur  Amàngeldi.
Ámirdiń  àtı  Muzàppàr,
Hám  Táhirxàn,  Mirhàydàr,
Shàmuràt  wàllàmı  Dániyàr,
Bàrıp  kórdi  Amàngeldi.
Qoqàn  xànı  qıldı  zorlıq,
Qız  soràtıp  berdi  qorlıq,
Asàn  kórsetti  duǵımlıq,
«Jılàtpàymàn  eldi»—dedi.
—Qàràqàlpàq  bermes  qızın,
Hámmesi  de  meniń  qozım,
Tiydirmespen  tiride  ózim,
Dep  Asàn  er  Qoqàn  keldi.
Sózinen  qàytpàdı  Asàn, 
—Qız  àlàrsàń  ólsem  qàshàn,

---

120
Wàtàn  bolmàs  bizge  Qoqàn,
Sen  shuwlàttıń  eldi,—dedi.
Xàn  Asàndı  kóp  urǵızdı,
Jáne  ornınàn  turǵızdı.
Bermeyseń  be?  — dedi  qızdı!
Asàn  jáne  sózge  keldi.
Astırdı  dàrǵà  Asàndı,
El  dep  Asàn  berdi  jàndı.
Sonı  qurtqàn  zàlım  xàndı,
Gelle  qıldı  Amàngeldi.
Amàngeldidey  bolmàǵà,
Bàrıp  xànnàn  qàn  àlmàǵà,
Gelle  kesip,  jàn  àlmàǵà,
Qày  birińniń  shàmàń  keldi?
Qàytpàdı  bekten  hám  xànnàn,
Kesherler  shiyrin  jànınàn,
Amàngeldiniń  qolınàn,
Qutılmàǵı  gúmàn  boldı.
...Ushıràsqànın  kórseń  onıń,
Qátesi  joq  bul  dástànnıń 
Qàrsı  kelgen  ol  dushpànnıń,
Júreginde  ármàn  keldi.
Pàtshàlàr  turǵàn  tàxtındà,
Onıń  dáwleti  bàxtındà,
Amàngeldiniń  wàqtındà,
Neshshe  xànnàn  inàm  keldi.
Ol  Buxàrà,  Ǵıjduwànnàn,
Qàshqàrı,  Tàshkent,  Qoqànnàn,
Ándijànı,  Màrǵulànnàn,
Tárk  bolmàyın  dàwàm  keldi.

---

121
Amàngeldi  dáwletinde,
Bárekellà,  xızmetine.
Hárbir  jurttàn  húrmetine,
Túrli-túrli  inàm  keldi.
Ózi  ozǵàn  qàrdàshınàn,
Ketpes  dáwleti  bàsınàn,
Ol  Buxàrdıń  pàtshàsınàn,
Jàrlıq  mórli  nıshàn  keldi.
Dóremes  onıńdày  àdàm,
Bul  sózdi  ne  bilsin  nàdàn?
Olàr  hám  ótti  dúnyàdàn,
Neshe  túrli  zàmàn  keldi.
Jetisti  àllàǵà  dàdı,
Qoldàwlıdur  hàslızàdı,
Mırzà  Polàttıń  zúryàdı,
Arıslàn  edi  Amàngeldi.
1. Amàngeldi  Qoqàn  xànınàn  ne  ushın  ósh  àlàdı?
2. Qoqàn  xànı  qàràqàlpàq  biyiniń  àldınà  qàndày  tàlàp 
   qoydı?
3. Asàn  bul  tàlàpqà  ne  dep  juwàp  berdi?
4. Amàngeldi  shıǵàrmàdà  qàlày  súwretlenedi?
1. Sizler  qàràqàlpàq  xàlıq  bàtırlàrınàn  kimlerdi  bilesiz?  
  Atlàrın  dápterińizge  jàzıń.

---

122