K. PàlÍmbetov, P. Allàshov
Download 1.46 Mb. Pdf ko'rish
|
adabiyot 6 qqr
|
ádebIyAt teorIyAsÍ
Kórkem shıǵàrmànıń temàsı «Temà» grek sózi — bir nárse, zàt degen mánisti bildiredi. Kórkem shıǵàrmànıń àldınà qoyǵàn tiykàrǵı màqseti hám màshqàlàsı, kórkem shıǵàrmànıń temàsı jàzıwshınıń neler hàqqındà hám qàndày máseleler tuwràlı pikir júritiwdi ànıqlàp àlıwı bolıp esàplànàdı. 132 Temasız tàzà kórkem dóretpe júzege keliwi múmkin emes. R.Gàmzàtov: «Temà degeniń ólgen bàlıq sıyàqlı qàrnın joqàrı qàràtıp ómirdiń betinde qàlqıp júrmeydi. Temà tereńde‚, àǵıs àràsındà»,—dep jàzǵàn. Demek, dáwirdiń áhmiyetli máselelerin tàbà biliw kórkem shıǵàrmàǵà temà tàńlàwdıń negizgi shártleriniń biri bolıp, ol ideyà menen de tıǵız bàylànıslı. Bulàrdıń bàrlıǵı jàzıwshınıń sheberliginen, ómirlik hám dóre- tiwshilik tájiriybelerinen kelip shıǵàdı. Kórkem shıǵarma ushın birinshi gezekte tema tańlanadı. Kúndelikli turmısımızdaǵı kóp nárseler tema bolıwı múmkin, biraq onı tabıw ushın jazıwshını tásirlendiriwshi jaǵdaylar bolıwı kerek. Solay etip tema jazıwshınıń tásirlengenligi tiykarında payda boladı. Mısalı, jazıwshı T.Qayıpbergenov qaraqalpaq xalqınıń tariyxın oqıwǵa qızıǵıwı nátiyjesinde, tariyxıy temada roman jazıw pikiri payda bolǵan. Ádebiyatta tariyxıy temanıń qozǵalıwı, hátte belgili dárejede tariyxımızdıń ashılıwına da óz járdemin tiygizedi. Hárqanday temanıń tańlanıwı hám onıń hár tárepleme ashılıwı jazıwshınıń talantın kórsetedi. Temanı tańlaw ańsat emes. Onıń kózge kórinbeytuǵın sırlı tárepleri kóp. Ideya temanı tolıqtırıw hám nıǵaytıw ushın xızmet etedi. Temaǵa qarap, jazıwshınıń rawajlandırmaqshı bolǵan oyların sezemiz. Sonıń ushın shıǵarmanıń teması menen ideyası bir-biri menen bekkem baylanıslı. Mısalı, M.Dáribaevtıń «Mıńlardıń biri» povestindegi Erpolat penen Húrziya sol zamanda jasaǵan jaslardıń bir ǵana wákili. Bul haqıyqıy tipik usılda tańlanǵan tema. Al, shıǵarma qaharmanlarınıń ideyası, olardıń gúres jolındaǵı oy-pikirlerin jámlestiredi. |
