Kabellarning turlarini va simlarni yotqizish usullarini tanlash va yong’in xavfsizligi hartlariga muvofiq kabellar Reja

Elektr qurilmalarini ishlatilishida, texnika xavfsizligi ta’minlanishi asosiy talablardan biri hisobilanadi.
Ajratgich – bu kontaktli kommutatsion apparat, elektr zanjirlarini toksiz yoki kam tok bilan, uchirilgan holatda izolyasiyalangan masofa, kontaktlar oralig‘ida xavfsizlikni ta’minlash uchun ajratish va ulashga mo‘ljallangan.Ta’mirlash davrida ajratgichlar bilan bo‘limlar orasida ko‘rinishli oraliq hosil qilinadi. Bu kuchlanish ostida qolgan va ta’mirlashga chiqarilgan apparatlarni bir-biridan ajratib to‘radi. Ajratgichlar bilan tok ostida ajratish mumkin emas, ular yoyni uchirish moslamasiga ega emas, sho‘nga ko‘ra kontaktlar orasida elektr yoyi hosilbo‘ladi, shu sababli ajratgichlar, o‘chirgichlar oldindan uchirilgan qurilmalar bo‘limlarini ulash va ajratish uchun foydalaniladi. Ajratgichlarni yuklama ostida ajratish o‘z-o‘zidan katta nosozliklarga olib kelishiga sabab bo‘ladi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra elektr tarmoqlarida sodir bo‘layotgan nosozlikliklarning 20-30% ajratgichlarni yuklama ostida qayta ulab-ajratishlar bilan bog‘liq.
Elektr qurilmalar ishlatilishi sxemasini oddiylashtirish uchun [1.13] quyidagi ulash va ajratish operatsiyalari bajarilishi uchun ajratgichlar qo‘llaniladi: transformatorlarning neytralini erga va erga ajratgich yoy o‘chirgich reaktorlarida tarmoqdan erga ulanish bo‘lmaganda; barcha kuchlanishdagi jihozlar va shina zaryad tokini (kondensator batareyalardan tashqari);10 kV va past kuchlanishda tashqarida ishlaydigan qurilmalarning 15 A gacha bo‘lgan yuklama toklarini uch qutbli ajratgichlar bilan; agar Ajratgichlar zanjirda parallel kichik (Omli) qarshilik bilan sho‘ntlangan bo‘lsa shina ajratgichli yoki aylanib o‘tuvchi o‘chirgich bilan operatsiyalar bajarishga ruxsat beriladi.
Ajratgichlarning tokni uchirish miqdoriga o‘ning konstruktiv tuzilishi (pichoqlarning gorizontal, vertikal joylashishi), qutblar orasidagi masofa, qurilma me’yorli kuchlanishi, shu sababli ruxsat etilish operatsiyasi qo‘llanma va direktiv ko‘rsatmalar orqali o‘rnatiladi. Misol uchun transformatorlar YUOKR (RPN) li bo‘lganida, ularni oldin uyg‘onmagan (yuklanishsiz) holatga keltirish kerak, cho‘nki magnitlanish tez kamayadi. Magnit o‘tkazgichda induksiya kamayganida, bu keltirilgan kuchlanishga bog‘liq.
Bo‘ndan tashqari, yuklanishsiz transformatorlarni uchirishda avvalo oldin neytralini ishonchli erlash kerak, agar transformator me’yorli ishlatilishiganholatida neytrali erlanmagan bo‘lsa. Agar transformator neytrali reaktor orqali erga ulangan bo‘lsa, oldin o‘ni ajratish zarur.
Agar zanjirda ajratgich va bo‘lgich birga bo‘lsa, u holda ajratish va ulash magnitlovchi tok va zaryadlovchi toklarni bo‘lgich bilan bajarish zarur, cho‘nki o‘ning prujinali dvigateli bor va bu operatsiyani tez bajaradi. Ajratgichlar elektr qurilmalar sxemasida asosiy o‘rinda to‘radi, shu sababli ularga quyidagi talablar qo‘yiladi: ochiq muhitda maksimal impul’sli kuchlanish elektr mustahkamligiga to‘g‘ri keladigan ko‘rinishli ochiq ajralishni tashkil qilish; QT toklarining oqimida termik va elektrdinamik chidamlilik; o‘zidan-o‘zi ajralishiga yo‘l qo‘ymaslik;ishlatilish o‘ta noqo‘lay ob-havolarda ham (muzlash, qor, shamol) aniq ulanish va ajralishi zarur.
Ajratgichlar qutblar soniga qarab – bir qutbli va uch qutbli, o‘rnatilishiga ko‘ra – bino ichki va tashqi qurilmalar uchun, konstruksiya tuzilishiga ko‘ra – qirquvchi, burilib aylanuvchi, platografli va osiluvchi to‘rli bo‘ladi. Montaj usuliga ko‘ra ajratgichlar vertikal va gorizontal pichoq joylashuvli bo‘ladi.
Qirkuvchi ajratgichlarto‘g‘ri pichog‘i birorta qo‘zg‘almas kontaktlar atrofida aylanadi, pichoq harakati o‘qning farforli tortqichi (tyaga) orqali yo‘naltiriladi. Kontaktlarga etarli bosim prujina orqali yaratiladi.

1. 
   – rasm. Chopuvchi rusumli ajratgichkontaktlar tizimi.