Kafedrası páninen kurs jumíSÍ tema: «yusip-ziliyxa» DÁstaní tiliniń grammatikasí

Orın sepligi. Dástannıń tilinde orın sepliginiń-da//-de//-dá, -ta//-te affiksleri qollanılǵan.
-da//- de//- dá: Onı Mısır sháhárinde kórdim, qolı baylı, júregi daǵlı, kózi námli, janı otta, kewli álamda, mıń qayǵıda, ǵamda, atı Yusup, kisige bende, meniń arzı halımdı atama ayt-dedi.l (120-bet), Qatınlar:-Gúna Ziliyxada, Yusupte gúna joq,-dedi.(134-bet).
Dástanlar tilinde tiykarınan házirgi tilimizdegi altı seplik toliq jumsalıp, joqarıdaǵıday ózgeshelikke iye. Atlıqtıń betlik hám predikativlik affiksleri. Atlıqlar hám atlıqlasqan sózler bayanlawısh xızmetinde kelgende betlik affikslerin qabıl etedi. Birinshi bette-man/-men, -ban//-ben, -pan//pen affiksleri qollanıladı:
-Áy Málik, pármanıńda bir muńlı qulıńdurman,
Hijran shólinde sháyda, ráhim áyle, ǵaribińmen,
Shıdap men biyshara júz dárti ámelge asarman,
Boldı jigerim para, rehim áyle, ǵáriybińmen,
Kún - kúnnen beter boldım, biyaqıl jansar boldım,
Qayǵıda ada boldım, ráhim áyle, ǵáriybińmen. (109-bet).
Senseń bul eki dúnyada, bul dártime dárman balam. (108-bet),
Budan keter bolsam bálki kelmespen,
Basıma ne sawda túser, bilmespen. (107-bet).
Men de haqtıń qulıdurman,
Atamnıń bulbulıdurman. (99-bet).
Dástannıń tilinde predikativ affiksi wazıypasın -dur affiksi atqarǵan. Mısalı:
Ayralıq otınıń dárti jamandur,
Atamnıń basında aqırzamdur,
Bul ketkennen kelmek maǵan gúmandur,
Elim-xalqım hám qardashım, aman bol. (107-bet).
Kerek ıshqı-muxabbatdur, eger dártiń ıshqı bolsa,
Saǵan onnan shıpa eter, jol tabarman, biyguman áyle (112-bet),
Meniń qızımnıń diydarına sen ılayıqdursań, eger qabıl etseń, elshi jiberiń, men onı xızmetińe jibereyin» — dep namanı tamamladı (113-bet), Elden-elge satılıpdur, onda joqdur ıqtıyar (120-bet),
Bul dártime dawa joqdur, zıyada dárti ǵamǵa,
Maǵan sensiz pana joqdur, mendey qáwender joqdur,
Quday biynawadfman, bálege muptaladurman,
Náyleyin razıdurman Yusup qáddini aldı ǵam (124-bet),


Kelbetlik
Dástannıń tilinde kelbetlik sózlerdiń sapalıq ham qatnaslıq túri ushırasadı. Sapalıq kelbetlikler zattıń reńin, dámin, kólemin, qásiyetin bildirip, túbir kelbetlikler túrinde ushırasadı. Mısalı: Bir neshshe máhremlerden yaqshı sózler aytıp, «bizlerdi olar shın júrekten qabıl etse, bizlerde olardı jan-tánimiz benen shın júrekten qabıl ettik»,- dedi. (113-bet ), Ziliyxa hámme qız jawanlar menen ishkeride kewli behad shad bolıp otır edi. Ziliyxa bir bádbesher adamǵa kózi tústi. (114-bet),
Dúnyada dilbar ózi,
Janımızǵa japa ózi,
Ashıq hám gózzal ózi,
Yusuptey diydar keler (123-bet),
Aqıl - huwshım aldı bir páriy payqal,
Qashırdım gúl úzbey taza baǵımnan,