Kafedrası páninen kurs jumíSÍ tema: «yusip-ziliyxa» DÁstaní tiliniń grammatikasí


Download 56.19 Kb.
bet6/10
Sana14.05.2023
Hajmi56.19 Kb.
#1458900
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
YUSUP ZILIYXA

Sanaq san
Sanaq sanlar uliwma aniq emes sandı bildiriw menen qatar, zat, qubilis hám is- hárekettin anıq sanın da bildiredi. Dástanlar tilinde tómendegi sanaq sanlar gezlesedi: Onıń da toǵız esesin Yusupke berip, qalǵan bir esesin ǵana on sákkiz mıń álamǵa baǵsh etipti. (89-bet), Ishim jandı, júz ármanım kelmedi. (103-bet), Alqıssa, Yaqıp bul munajattı aytıp otırar edi, uzaqlardan qulaǵına bir dawıs keldi. (103-bet), Mákanım Mısırda bolar, búgin úsh kún bol­dı, bul sháharge darıǵanımızǵa, meniń bir joldasım bar edi, mine onı joyıtqanıma on segiz kún boldı, sonıń pıraǵında órtenip júrmen. (104-bet), Bir keshe jatıp tús kórdi, túsinde húr yańlı bir bala dizesinde otırar edi. (104-bet), — Yusupjan, jeti jıl boldı, meniń halımdı qarap ettiń (118-bet ), Yusup zindanda jatqan jıllardı esaplasa, bir ójirede úsh jıl, bir ójirede jeti jıl, bir ójirede on jıl jatıptı (129-bet), Zin­danda jatqan bir mıń tórt júz tutqınnıń barlıq tórt júzi ruxsat alıp ketti, mıńı Yusupten ajıralmaymız,— dep qaldı (130-bet).

Qatarlıq sanlıqlar
Qatarlıq sanlıqlar, tiykarınan, sanaq sanlarǵa -inshi/-inshi,- lanshi/-lenshi affikslerinin jalganiwi arqali jasaladı. Qatarlıq sanlıqlar dástannin tilinde júdá az ushirasadı. Ekinshi pállesine ǵáziynede barın saldı, báribir teńlespedi, Yusupke xalıq názer taslar edi, patsha kóp qıynalıp áwere boldı (116-bet), Tórtinshi túyin sheshildi, jáne saza keldi: — Еy Yusup, atańnan júda qılarman, — degendi de esitpey, besinshi túyindi de sheshti (124-bet).
Jiynaqlaw sanlıqlar
Jiynaqlaw sanlar zatlardın, qubilislardın sanın jámlep, jiynaqlap kórsetedi ». Jiynaqlaw sanlıqlar tiykarınan 1 den 7 ge shekemgi sanaq sanlarga- aw,-ew affiksinin jalganiwi arqali jasaladi. Dástannin tilinde-aw,-ew formasındagi tómendegi jiynaqlaw sanlıqlar ushirasadı: Eger birew arız etse, arzına juwap bermey, bir shólistanlıqta qos dúzetip, kúni-túni Yusubim dep jılar eken,- dedi. (119-bet), Еy Yusupjan, kóriń saraydı seniń ushın biná ettirdim, tek ekewimiz bul jerde oynap-kúlip, ayshı-ishret etermiz, -dedi (123-bet).

Download 56.19 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling