Kafedrası páninen kurs jumíSÍ tema: «yusip-ziliyxa» DÁstaní tiliniń grammatikasí

Góya qapa pálek bawrın daǵlayur,
Atadan ayrılıp qozı yıǵlayur,
Ayralıq otına duwshar áyleme. (90-bet).
Belgisizlik dáreje:
Ájel jalınları sóndi,
Dárt aylanıp ıshqı dóndi (110-bet).

II. Feyildiń funkcional formaları
Feyildin funkcional formaları házirgi qaraqalpaq tilindegi siyaqlı kelbetlik feyil, hal feyil ham atawish feyil túrinde ushirasadı. Dástanlar tilinde kelbetlik feyildin tómendegi qosimtaları jumsalgan:-mish- mish affiksli kelbetlik feyil forması turkiy tillerde áyyemnen qollanilgan. Akad. h.hamidov bul affikstin OrХОn- Enisey jazba esteliklerinin tilinde de ushirasatugının jazadı". Al, qaraqalpaq klassik shayırlarınan Ajiniyaz shigarmalarında kobirek, Berdaq Ótesh, Omar shigarmalarında jekke- siyrek ushirasadı 95 házirgi qaraqalpaq tilinde-mish- mish affiksi qollanılmaydi. Tek ayırım sózlerde gana saqlanıp qalgan: ótmish, turmis 1.b. Dástannin tilinde tómendegi misallarda kóriwimizge boladı:
Bostanlı húsni - jamalıńa qaydan kelgen qara, gúlim,
Gezgeniń bolmısh qábir, basıńa túsip sawda, gúlim,
Urgiley júzi -kózińnen, arzıw-árman, hámira gúlim,
Qaldı júz árman ishimde, qılmadım párwa, gúlim,
Segiz ushqın ishinde senseń bir gúl, rana gúlim (108-bet).
Kelbetlik feyil: Alqıssa, Yusup bul sózdi aytqannan soń Málik Zigar bar dártin ayttı:- Áy pákizad, áwel bul sózlerdi aytsań bolar edi, seni satpas edim, ele de kel, sawdanı buzayın, -dedi (117-bet), Ziliyxa uzın qulaqtan "Málik Qanannan bir qul alıp kelgen emish",-degen xabardı esitip, qızlar menen bul qul bazarına júris qıldı (115-bet),
Hal feyil: Ziliyxanıń bir kúni mıń bolıp, dárti álemi zıyad etip, áwelgiden de biytaqat, biyqarar boldı, aqırı saraydan biyıqtıyar shıǵıp, baǵqa kirip , kóshki haywannıń ústinde otırıp, bir perdesin alıp názer etti, qarasa Yusuptiń husni burınǵıdan da ziyada edi (122-bet), Alqıssa, Yaqıp penen Yusup bul juwaptı aytısıp bolǵan soń aǵaları esikten házir bolıp, atasına tájim-tábázum áylep, Yusuptı tilep aldı (95-bet), Qarasa kózleri tınıp, biyhush bolıp jıǵıladı, tap huwshına kelgenshe misli óliktey aǵarıp jattı (109-bet), Ólim bárshe xalayıqtı daǵladı, Xosh aman bol, janım ketpeli boldım (156-bet), Xosh qal, Ziliyxajan, pániy dúnyada, Bir zaman eglenbey ótpeli boldım (154-bet).
Atawısh feyil:
Bul ketkennen kelmek maǵan gúmandur,
Elim-xalqım hám qardashım, aman bol (107-bet).
6. Ráwish
Ráwish sóz shaqabına kiriwshi sozler sóz ózgertiwshi affikslerdi qabil etpewi menen basqa mánili sóz shaqaplarınan ajıralıp turadi. Ráwish sózler is- háreketti hám belginin belgisin bildirip keledi. Dástannin tilinde ráwishtin tómendegi mánilik türleri ushirasadı:
Waqit ráwishleri is- hárekettin isleniwine baylanıslı waqıtın bildirip keledi. Misali, Áne sonnan keyin Yusuptıń aǵaları: -"qanannan bir arabı qul, ózi jalǵanshı, muttaxam, iyir qıysań, atı Yusup, on segiz qara teńgege sattıq , heshkimniń dawı bolmasın"-dep xat jazıp jatıp, tań sáhárden kárwanlar jóneytuǵın boldı (106-bet).
Orın ráwishi: Mákanım Mısırda bolar, búgin úsh kún boldı, bul sháhárge darıǵanımızǵa , meniń bir joldasım bar edi, mine onı joytqanıma on segiz kún boldı, sonıń piraǵında órtenip júrmen (104-bet).
Sın ráwishi: Jáne biriniń atı Shayxun, onıń qásiyeti – aldınan qanshelli láshker qarsı kelse de jolbarıstay atılıp, mıljalap taslaytuǵın boldı (89-bet).
Muǵdar-dáreje ráwishi: Ziliyxa bir keshe jatıp tús kórdi, túsinde bir kúnge mezges mahitaban, periyzattan mıń ese ziyada, jáhandı nurǵa toltırıp, bir jigit tayar boldı (110-bet), Rawayatlarǵa qaraǵanda, tábiyat saqıylıq etip, pútkil dúnya xalqına on ese shıray baxsh etipti (89-bet), Alqıssa, Yusup bul juwaptı aytqannan keyin aǵaları qudıqqa salar boldı. Yusup isiniń ońınan kelmegenine anıq kózi jetkennen soń "hár neshik bolsa da bir sóz aytayın, zárre ráhim etkey"-dep qıyal etti (100-bet).