Kafedrası páninen kurs jumíSÍ tema: «yusip-ziliyxa» DÁstaní tiliniń grammatikasí

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ BILIMLENDIRIW ILIM HÁM INNOVACIYALAR MINISTRLIGI
ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ
QARAQALPAQ FILOLOGIYASÍ FAKULTETI
« » kafedrası
« » páninen

KURS JUMÍSÍ
TEMA: «YUSIP-ZILIYXA» DÁSTANÍ TILINIŃ GRAMMATIKASÍ
Orınlaǵan: Aytjanov A.
Qabıllaǵan:
NÓKIS – 2023
Tema: «YUSIP-ZILIYXA» DÁSTANÍ TILINIŃ GRAMMATIKASÍ
Jobası:
II Bap. «YUSIP-ZILIYXA» DÁSTANÍ TILINIŃ GRAMMATIKASÍ…….......
II. 1. «Yusip-Ziliyxa» dástanı tiliniń morfologiyası………………………………….
II.1.1. Mánili sóz shaqabı…………………………………………………………….
II.1.2. Kómekshi sóz shaqabı………………………………………………………..
II.1.3. Modal…………………………………………………………………………
II.1.4. Tańlaq…………………………………………………………………………
II.1.5. Eliklewish……………………………………………………………………..

II Bap. «YUSIP-ZILIYXA» DÁSTANÍ TILINIŃ GRAMMATIKASÍ
II. 1. «Yusip-Ziliyxa» dástanı tiliniń morfologiyası
II.1.1. Mánili sóz shaqabı
Atlıq. Atlıqtıń san kategoriyası. “Yusup-Ziliyxa” dástanı tilinde házirgi qaraqalpaq tilindegi sıyaqlı birlik sandı ańlatıwshı arnawlı morfologiyalıq kórsetkish joq, birlik máni sózdiń tiykarı arqalı ańlatıladı. Al, kóplik san óziniń arnawlı grammatikalıq formalarına iye. Dástannıń tilinde kóplik máni tiykarınan atlıqlarǵa hám atlıqlasqan sózlerge -lar,/-ler affiksiniń jalǵanıwı arqalı bildirilgen. Mısalı,
Awır azaplar shegip saǵan párwana, balam,
Qılmaǵaysań bul ǵaripti xanawayran, balam,
Al ǵáripten bul duwalar, bolma biypárwa, balam. (108-bet).
Házirgi qaraqalpaq tilinde III bette feyil sózler kóplik qosımtaların qabıl etpeydi. Al, dástan tilinde III bettiń birlik hám kóplik formasında -lar/-ler qosımtası jalǵanǵan: Yusup páriyad qıldı: Áy xalayıq, kelińler, meni satıp alıńlar, bir arabı qulman, ózim Qanannan alıp kelingen bir biynawa, biynıshan ǵárippen,-dep jıladı (115-bet),
Deyerler Mısırǵa tez jeter kárwan,
Jeter-jetpesligim gúman bolıp tur (113-bet),
Keterler, eglenip turmas zamanı (154-bet), Seniń janıń jan ishine baǵlarman (154-bet).