Kafedrası páninen kurs jumíSÍ tema: «yusip-ziliyxa» DÁstaní tiliniń grammatikasí

Soraw- qatnas almasıqları
Túp soraw almasıqları kim, ne/ ná sózleri esaplanadı. Bir topar soraw almasıqları ne/ ná sózinin tiykarında jasalgan: nege, neshik, neme, neshe/ neshshe/ neche, námá t.b.
-Meniń ushın nala tartıp,
Atam baǵrı kábap boldı,
Yusup dep jaǵasın jırtıp,
Netey, náyley, qarap boldı, (101-bet).
Bilmedim qádirin onıń kimki mehmanım aldı(119-bet), Tabılmastı bul dártimniń dármanı, Netey bul úyimde aqırzamanı (113-bet), Shegip ıshqı otın Taymus neshshe jıllar bolıp mayus, Beri shın mańsudın, haqqa, sırıń ishte pinhan áyle (112-bet ), Еy Yusup, sen sonshelli kórik iyesiseń, násiliń qanday, eger hasılıń bende bolmasa, óz basıńa jibereyin, — dedi (115-bet), — Еy shahım,elim, usı qananlı quldı satıp alıp, maǵan mehrem qılsańız neshik bolar, meniń xızmetime ılayıq kórinedi— dedi (116-bet),
Belgilew almasıģi
Belgilew almasıgı « hár » sózi arqalı anlatıladı. hár almasıgı dara túrinde atawish sózlerdin aldında jumsaladı: Alqıssa, Yusup bul juwaptı aytqannan keyin aǵaları qudıqqa salar boldı. Yusup isiniń ońınan kelmegenine anıq kózi jetkennen soń "hár neshik bolsa da bir sóz aytayın, zárre ráhim etkey"-dep qıyal etti (100-bet),
Sabır áylerem hár ne japa etishse,
Hár ne bále haqıyqatqa etishse,
Ázelde baxtıma qara etishse,
Jetispes hesh birine pikiri-qıyalım (128-bet).
Belgisizlik almasıģi
Belgisizlik almasıgı zat hám qubilislardın söylewshige aniq emes ele belgisiz ekenligin bildiretúgin sözler esaplanadi. Dastannin tilinde tómendegi belgisizlik almasıqları ushirasadı:
Bolımsızlıq almasıgı
Adam hám zatlardı, belgi hám qubilislardın aytilajaq is- háreket, waqiyalarga qatnasının joqlığın bildiretugin yamasa biykarlaytugin sózlerge bolımsızlıq almasıgı delinedi. hesh: Bul saparı Yusuptiń sharapatınan malları semirip, ózleri ayshı - ishrette hesh qıynalmay Mısırǵa jaqın keldi (110-bet),
5. Feyil 1. Feyildiń dárejeleri
Dástanlardın tilindegi dáreje kategoriyası házirgi qaraqalpaq ádebiy tiline salistirganda ayırım özgesheliklerge iye. Túp dáreje morfologiyalıq kórsetkishine iye emes. Basqa dáreje formaları túp dárejedegi feyillerge arnawli affiskler qosiliwi menen jasaladı:
Ózlik dárejenin tiykargi kórsetkishi-in/-in/-n affiksi esaplanadi:
- Meniń ushın nala tartıp,
Atam baǵrı kábap boldı,
Yusup dep jaǵasın jırtıp,
Netey, náyley , qarap boldı (101-bet)
-Mısırlıman, Mısır patshası bolaman, Mısır áziyzimen, endi seni nekeme alaman, eger meni qáleseń, Mısır sháhárinen tabılarsań, -dep kózden ǵayıp boldı.(110-bet)
Ájayıp bir peri kórdim,
Nesibem bolsa yarım bar,
Júregim tıyǵı ıshqı para,
Ne qılayın,azabım bar.(110-bet)
Ishim jandı,ottay kúydi,
Ayralıq janıma tiydi,
Sen janandı janım súydi,
Ta jılasam afǵanım bar.(110-bet)
Ózgelik dáreje feyilleri -ar/-er forması -ur/úr formasında qollanılǵan:
Yaqıp Nabiy bir hikmetke uyǵarur,