Kafedrası páninen kurs jumíSÍ tema: «yusip-ziliyxa» DÁstaní tiliniń grammatikasí

Tartım kategoriyası. Dástannıń tilinde tartım kategoriyası zattıń belgili bir betke tiyisliligin bildiredi. Tartımlıq máni, tiykarınan, tómendegi affiksler arqalı ańlatıladı.
I bet birlik sanda: -im affiksi:
-Ájayıp bir peri kórdim,
Nesiybem bolsa yarım bar.
Juregim tıyǵı ıshqı para,
Ne qılayın azabım bar. (110-bet),
Ózi qutqarar ólimnen,
Ǵunsha názik pıraǵım bar.
II bet kóplik san mánisi-ńiz/-niz/-iniz/-iniz jalǵawları arqalı ańlatıladı. Mısalı,
Aǵalar, yadıma tússe japańız,
Men tózgen hallarǵa sizler tózbeysiz (149-bet)
Hár esikke meni gáda qıldıńız,
Hıjran otı menen kózim oydıńız,
Qırq jıl atamızdan juda qıldıńız,
Ahıw áylesem hárgiz, oǵan tózbeysiz (149-bet)
Jalǵanshı uǵıl dep dóhmet ettińiz,
Atamızdı hanawayran ettińiz,
Yusup aytar: kórmes guman ettińiz,
Baǵısh áylesem, hárgiz oǵan tózbeysiz (150-bet).
Úshinshi bette tartımlanǵanda atlıq sózler-ı/-i, -sı/-si formaların qabıllaydı. Mısalı, Bag igást bagın qadağan etmish Ashiqlarmm bolmas namist- art ( G.A). Ashiq muradı shul, árman bolmas ( G.A). Qıstın boranlısı, jazdıń hawası ( S.h). Kiyik- qulan, túrli haywanlardı awlap jáne ekkisi birge qaytti ( S.h). Abstrakt tartım formaları. házirgi qaraqalpaq ádebiy tilinde tartimnin abstrakt formalarına-niki/-niki,-diki/-diki,-tiki/-tiki affiksleri kiredi. « Abstrakt tartım arqalı tek zattın iyesi, oni menshiklewshi bet yamasa predmet gana anlatıladı, al tartımlanatugin zat bul affiksten anlatılmaydı, ol tek basqa sóz arqalı bildiriledi ». Abstrakt tiyislilik mánisi iyelik sepligi forması menen anlatilgan. « Keyinirek iyelik sepligi affiksine kelbetlik jasawshi-ki ( q/-g/-gi) affiksi qosilgan. Usi jol menen tiyislilik mánisin bildiriwshi-ninki (- inki) affiksi júzege kelgen ». házirgi qaraqalpaq ádebiy tilinde bul affiks-niki formasına aylangan.-Inshalla, Shahsánem seniki turur- dedi ( G.A).
Seplik kategoriyası. Ataw sepliginiń morfologiyalıq kórsetkishleri joq. Ol basqa sepliklerdin jasaliwi ushin tiykar bolip Xizmet etedi.