Kafedrasi xaitov elbek panjiyevich

1-jadval. 

Ichki hisob-kitoblar auditida hal etiladigan vazifalar

4

. 

Auditning vazifalari 

Ichki  hisob-kitoblar  muomalarini  auditorlik  tekshiruvidan  o’tkazish 

bo’yicha savollar 

1. 

Ichki 

hisob-kitoblarga 

doir 

muomalalarni  hisobga  olish  va  ichki 

nazorat  samaradorligining  holatini 

baholash 

Mehnat  haqi  to’lash  va  hisobdor  summalarni  berishni  belgilovchi 

hujjatlarning mavjudligi va tahlili.  

Kadrlar, ish vaqti va ishlab chiqarilgan mahsulot  

(ish, xizmat) hisobini hujjatlashtirishning tashkil etilishini baholash.  

Haq  to’lash  va  ish  haqidan  ushlanadigan  summalar  turlarining 

klassifikatori (turkumlagichi) mavjudligi.  

Ish haqi va hisobdor summalar berilishi ustidan nazorat.  

Hisobot  ko’rsatkichlarining  sintetik  va  analitik  hisob  registrlari 

ma’lumotlariga mosligi.  

2.  Xodimlar  bilan  mehnat  haqi 

bo’yicha  hisob-kitoblar  to’g’risidagi 

hisob  va  hisobot  ma’lumotlarining 

ishonchliligini tekshirish.  

Haq turlari bo’yicha ish haqi hisoblashning to’g’riligi.  

Ish haqidan ushlanadigan summalar to’g’riligi.  

Ish haqi xarajatlarini tannarx tarkibiga qo’shishning asosliligi.  

Ish  haqi  hisoblash  va  undan  ushlanadigan  summalarni  buxgalteriya 

hisobi registrlarida aks ettirish.  

Soliqqa  tortish  maqsadida  jami  daromadni  hisobga  olishning 

to’g’riligi.  

 

3. 

Davlat 

byudjetidan 

tashqa-ri 

fondlar, 

ijtimoiy 

sug’ur-ta 

va 

ta’minot  fondlari  bi-lan  hisob-

kitoblarni hisob-lashning to’g’riligi 

Byudjetdan  tashqari  ijtimoiy  sug’urta  va  ta’minot  fondlariga 

to’lovlarni hisoblash bazasini aniqlashning to’g’riligi.  

Ijtimoiy  sug’urta  va  ta’minot  fondlari  bilan  hisob-kitoblarni  hisobda 

aks ettirishning to’g’riligi.  

4.  Hisobdor  shaxslar  bilan  hisob- 

kitoblarga  doir  hisob  va  hisobot 

ma’lumotlarining 

ishonchliligini 

tekshirish.  

Hisobdor shaxslarga bo’nak berishning asoslanganligi.  

Bo’nak hisobotlarining o’z vaqtida taqdim etilishi.  

Hisobdor summalarni ishlatishning hujjatlar bilan asoslanganligi.  

Hisobdor summalarni xarajatlar tarkibiga qo’shishning asosliligi.  

Soliqqa tortishning to’g’riligi.  

Hisobdor  shaxslar  bilan  hisob-kitoblarni  buxgalteriya  hisobida  aks 

ettirishning to’g’riligi.  

5. 

Xodimlar 

bilan 

boshqa 

muomalalar  bo’yicha  hisob-kitoblar 

to’g’risidagi 

hisob 

va 

hisobot 

ma’lumotlarning 

ishonchliligini 

tekishirish.  

Kreditga  sotilgan  tovarlar  uchun  hisob-kitoblarni  hisobga  olishning 

to’g’riligi.  

Qarz berishning qonuniyligi va asosliligi.  

Berilgan  qarzlar  bo’yicha  hisob-kitoblarni  hisobga  olishning 

to’g’riligi.  

Kamomad va o’g’irliklarning ayibdor shaxslar zimmasiga  to’liq olib 

borilishi.  

Moddiy  zararni  qoplashga  doir  hisob-kitoblarni  hisobga  olishning 

to’g’riligi.  

6.  Ichki  hisob-kitob  muomalalarini 

tekshirish natijalari bo’yicha umumiy 

xulosa 

Tekshiruv  bo’yicha  ishchi  hujjatlar  materiallarini  umumlashtirish  va 

tahlil qilish.  

Xatolarning katta- kichikligini (jiddiyligini) aniqlash.  

Xatolarning hisobot ishonchliligiga ta’sirini aniqlash.  

 

4790-»Xodimlarning  boshqa  qarzlari»  schyotlari  bo’yicha  debet  va  kredit 

oborotining mashinagrammalari tekshiriladi.  

Dastlabki  hujjatlar  ichki  hisob-kitob  muomalalarini  tekshirishda  asosiy 

ma’lumot manbaasi hisoblanadi. Jumladan, xodimlar va yollangan shaxslar bilan 

hisob-kitoblarni  tekshirishda:  ishga  qabul  qilish  va  boshqa  ishga  o’tkazish 

                                                           

4

   Sh.N.  

F

F

a

a

y

y

z

z

i

i

y

y

e

e

v

v

,

,

 

 

 

 

 

 

A

A

.

.

Z

Z

.

.

 

 

 

 

A

A

v

v

l

l

o

o

q

q

u

u

l

l

o

o

v

v

 

 

 

 

“

“

A

A

u

u

d

d

i

i

t

t

 

 

f

f

a

a

n

n

i

i

d

d

a

a

n

n

 

 

m

m

a

a

’

’

r

r

u

u

z

z

a

a

 

 

m

m

a

a

t

t

n

n

l

l

a

a

r

r

 

 

t

t

o

o

’

’

p

p

l

l

a

a

m

m

i

i

.

.

”

”

 

 

 

 

 

 

 

 

“

“

 

 

T

T

o

o

s

s

h

h

k

k

e

e

n

n

t

t

”

”

 

 

2

2

0

0

1

1

3

3

y

y

.

.

 

 

1

1

3

3

0

0

-

-

b

b

e

e

t

t

.

. 

---

10 

 

to’g’risidagi,  ta’tilga  chiqarish  to’g’risidagi,  mehnat  shartnomasini  to’xtatish 

to’g’risidagi  buyruqlar;  kontraktlar,  mehnat  shartnomalari;  shtatlar  jadvali; 

shaxsiy kartochkalar(T-2sh); ish vaqtini hisobga olish tabeli(T-13sh); mehnatga 

layoqatsizlik  varaqasi;  hisoblashuv-to’lov  vedomosti(T-49sh);  hisob-kitob 

vedomosti  (T-51sh);  to’lov  vedomosti  (T-53sh);  shaxsiy  hisob  varaq  (T-54sh); 

ijro  varaqalari;  daromad  va  daromad  solig’ini  hisobga  olish  bo’yicha  soliq 

kartochkasi;  

-  ijtimoiy  sug’urta  va  ta’minotga  doir  hisob-kitoblarni  tekshirishda: 

«Ijtimoiy sug’urta jamg’armasi mablag’lari bo’yicha hisob-kitoblar vedomosti» 

(F.  4-ISJ),  «Ro’yxatga  olinganlik  to’g’risidagi  ma’lumotlari»,  «Sug’urta 

qildiruvchiga  xabarnoma»,  «Ijtimoy  sug’urta  jamg’armasiga  o’tkazilgan 

badallar hisobidan pensiya va nafaqalarni to’lash bo’yicha vedomost»; 

-hisobdor  shaxslar  bilan  hisob-kitoblarni  tekshirishda:  bo’nak  (avans) 

hisoboti;  xizmat  safari  guvohnomasi;  xizmat  safariga  boruvchi  va  keluvchi 

xodimlarni  ro’yxatga  olish  daftari;  4220-«Xizmat  safari  uchun  berilgan 

bo’naklar», 4230-«Umumxo’jalik xarajatlari uchun berilgan bo’naklar» va 6970 

–«Hisobdor  shaxslardan  qarzlar»  schyotlari  bo’yicha  inventarizatsiya 

ro’yxatlari; 

-Xodimlar  bilan  boshqa  muomalalar  bo’yicha  hisob-kitoblarni  tekshirishda: 

kreditga  sotilgan  tovarlar  uchun  topshiriqnoma-majburiyat;  qarz  shartnomasi; 

moddiy  zararni  qoplash  to’g’risidagi  buyruq  (farmoyish);  sud  qarori;  ijro 

varaqalari; to’lov topshiriqlari; kassa kirim orderlari.  

Dastlabki hujjatlarni tekshirishda auditor dastlabki hujjatlarning belgilangan 

tartibda tasdiqlangan namunaviy shakllaridan foydalanilganligini ham aniqlashi 

zarur.  

Ichki  hisob-kitob  muomalalarini  auditorlik  tekshiruvidan  o’tkazish  ushbu 

muomalalarni  hisobga  olish  va  ichki  nazoratning  ahvolini  oldindan  baholashni 

nazarda  tutadi.  Bunda  xodimlarni  ishga  yollash  va  ishdan  bo’shatishda 

qonunchilikka rioya qilinishini, ro’yxatdagi hisob va nazorat xodimlariga xizmat 

vazifalarini, ish vaqtini va bajariladigan ishlarni taqsimlash holati; mehnatga haq 

---

11 

 

to’lash, mukofotlash va moddiy  yordam to’g’risidagi nizomlarga rioya qilinish 

va boshqalarni aniqlaydi.  

Auditor  ichki  nazoratning  holatini  o’rganganidan  so’ng  («a’lo»,  «yaxshi», 

«o’rta»)  ichki  hisob-kitob  muomalalarini  tekshirish  uchun  tanlash  hajmini 

aniqlaydi.  

Korxonaning  tashqi  hisob-kitob  muomalalari  mol  etkazib  beruvchilar  va 

pudratchilar,  xaridorlar  va  buyurtmachilar  bilan,  turli  debitorlar  va  kreditorlar 

bilan,  mustaqil  balansga  ajralib  chiqqan  bo’linmalar  bilan,  shu’ba  va  tobe 

korxonalar bilan,  ssudalar bo’yicha banklar  bilan, soliqlar  va boshqa  yig’imlar 

bo’yicha byudjet bilan hamda byudjetdan tashqari tashkilotlar bilan shuningdek, 

da’volar bo’yicha hisob-kitoblarni o’z ichiga oladi.  

Korxonaning  to’lov  layoqati,  moliyaviy  ahvoli  va  investitsion  muhiti  ko’p 

jihatdan  ushbu  hisob-kitoblarning  holatiga  bog’liq.  Tashqi  hisob-kitoblarning 

ahvoli  to’g’risidagi  hisobot  ko’rsatkichlarining  aniqligiga  ishonch  hosil  qilish 

barcha  hisobot  talabgorlari  uchun  zarurdir.  Shu  boisdan,  auditor  tashqi  hisob-

kitob muomalalarining holatini maxsus puxta tekshiruvdan o’tkazishi lozim.  

Tashqi  hisob-kitob  muomalalarini  auditorlik  tekshiruvidan  o’tkazishdan 

maqsad  tashqi  hisob-kitoblarga  doir  majburiyatlarni  (debitor  va  kreditor 

qarzlarni) aks ettiradigan buxgalteriya hisoboti ko’rsatkichlarining ishonchliligi, 

hamda  qo’llanilayotgan  hisob  yuritish  uslubiyotining  me’yoriy  hujjatlarga 

muvofiqligi to’g’risida xulosa shakllantirishdan iborat. 

Qo’yilgan  vazifalarni  hal  etishga  erishish  uchun  har  xil  usullar  va  axborot 

manbalaridan  foydalanib,  isbot-dalillarga  ega  bo’lish  zarur.  Tashqi  hisob-kitob 

muomalalarini  tekshirish  chog’ida  auditor  quyidagi  ma’lumot  manbalaridan 

foydalanadi:  

 tashqi  hisob-kitob  muomalalarini  hisobga  olish  va  soliqqa  tortish 

masalalarini tartibga soladigan, asosiy me’yoriy hujjatlar; 

* hisob siyosati to’g’risidagi buyruq; 

* buxgalteriya hisobotlari; 

* korxonada tuzilgan, tashqi hisob-kitob muomalalarining sintetik va  

---

12