Kartografik generalizatsiya reja Kartografik generalizatsiya va uning xususiyatlari Generalizatsiya turlari

---

KARTOGRAFIK GENERALIZATSIYA 
Reja 
1. Kartografik generalizatsiya va uning xususiyatlari 
2. Generalizatsiya turlari 
 
Tayanch ibora va atamalar: kartografik generalizatsiya, kartaning tipi, geometrik 
aniqlik, legenda, gorizontal, yirik masshtab, orientir, nuqtalar usuli. 
 
Butun borliqni obrazli-belgili modeli sifatida geografik kartalarning eng muhim 
xususiyati ularni tabiat va jamiyat hodisalarini istagan kattalikdagi hudud, masalan rayon, 
viloyat, mamlakat, materik yoki hatto to’liq Yer shari miqyosida bevosita ko’zdan 
kechirish va o’rganish imkoniyatiga egaligidir. Bu masshtabdan foydalanishga va kartaga 
tushirilayotgan hodisalarni umumlashtirilgan ko’rinishda berishga asoslangan.
“Generalizatsiya” termini frantsuzcha so’z ―generalisation‖dan kelib chiqqan bo’lib 
- umumlashtirish, umumiy, bosh degan ma’nolarni bildiradi. Generalizatsiya terminining 
lingvistik tushunchalari uning kartografik mohiyatini to’la ifoda etadi. 
Generalizasiyani birinchi bo’lib tafsiflab bergan nemis olimi Maks Ekker (1921 y) 
generalizasiyani mohiyati – saralab olish va umumlashtirish, uni bosh omili – muayan 
xaritalarni – maqsadi, generalizasiyani muvaffaqiyatli bajarishni asosiy sharti – 
generalizasiya qilinayotgan hodisalarni mohiyatini, xarakterli xususiyatlarini tushunishdir 
deb mutlaqo to’g’ri ta’kidlagan.
Davlat standartida kartografik generalizatsiyaga quyidagicha ta’rif berilgan: 
kartada tasvirlanayotgan ob’ektlarning kartaning maqsadi, masshtabi, mavzui va tili 
hamda kartaga olinayotgan sohani xususiyatlariga mos ravishda tanlab (saralab) olish va 
umumlashtirishga kartografik generalizatsiya deyiladi. Generalizatsiyaning asosiy 
ma’nosi - borliqning kartaga olinayotgan qismining o’ziga xos bo’lgan asosiy tipik 
tomonlari va xarakterli xususiyatlarini saqlab qolib umumlashtirib tasvirlashdir. 
Generalizatsiyada quyidagilarga asosiy etibor qaratiladi: