Картографик маълумотларни тўплаш, сақлаш ва қайта ишлаш графикли маълумотларни компьютерда тасвирлаш принциплари
Download 1.37 Mb. Pdf ko'rish
|
XUuLDutqd03FrR4ADp5txOpGizfSpxViqUOvQFRR (1)
|
Рақамли картани тасаввур қилиш
Рақамли картани тасоввур қилиш учун, олдин қуйидаги иборалар билан танишиш керак: Рақамли карта - бу вектор ёки растр шаклидаги умумгеографик ёки мавзули картани маълум форматда ёзилган, уни сақлаш, тахрир қилиш ва қайта ишлашни таъминловчи рақамли карта кўринишидир (ГИС таълимининг тахсил олиш стандартлари). Ер юзининг рақамли модели – ер юзаси объектларининг ва улар орасидаги муносабатларнинг рақамли тарздаги мантиқий – математик ифодаси. Электрон карта (ингл. – electronic map) – бу картографик тасвирнинг компьютер дисплейи ёки мониторида ифодаланган рақамли карталари ёки ГИСнинг маълумотлари базаси асосида ёки электрон шаклда ифодаланган рақамли маълумотлар билан бирга уларни дастурий воситалар кўринишидаги картографик асаридир. Ҳар қандай ҳолда ҳам электрон карта - бу компьютерли муҳитда қабул қилинган проекциялар, шартли белгилар тизимидаги, етарли даражада аниқланган ва қоидаларга риоя қилган ҳолда жиҳозланган рақамли картасидир. Бундай туркум картографик асарларни экранли карталар деса ҳам бўлади. Ҳақиқий ГИСларда рақамли моделлар ҳақидаги мавзулар ёки масалалар кўрилаётганда биз хаёлан ўтказилган чизиқ ёки нуқталар билан эмас, балки жойдаги объектларнинг жуда мураккаб ўзаро боғлиқлиги билан иш юритамиз. Рақамли карта маълумотларига қуйидагилар киради: - геометрик (ўлчамли) маълумотлар; - объект билан уни ифодаловчи атрибутив белгилар; - объектлараро боғлиқликни тушунтирувчи иборалар (ногеометрик - топологик таснифлар). Топологик таснифларга ориентирлаш (бир объектнинг бошқасига нисбатан йўналганлиги); уланиш (уланган юзалар мавжудлиги), бирикиш (умумий чегара ёки туташ нуқталарнинг мавжудлиги), мос келиш (бир объектни бошқа объектнинг устида жойлашиши) ва ҳ.к. киради. Топологик таснифлар маълумотларнинг қўшимча атрибутларини кодлаш вақтида МБ га киритилади. Бу жараён кўпгина ГИСларда маълумотларни вектор шаклга ўтказишда автоматик тарзда амалга оширилади. Объектлар жуфтлиги орасидаги боғланишни кодлаш учун объектлараро мантиқий мунособатлар сифатида шу тоифага кирувчи объектга яқин жойлашган идентификатор (қайтарилмайдиган тартиб рақами) орқали унинг сифати берилиши билан аниқланади. Шундай қилиб, маълумотлар базасига эга бўлган объект ҳақидаги ахборот жадвалда берилган асосий компонентлардан иборат бўлиши керак Жадвалда учрайдиган айрим ибораларга тушунчалар берамиз. Ўлчамли картографик маълумот – бу рақамли ва графикли маълумот бўлиб, маълум координата тизимидаги картографик объектнинг фазовий ҳолати ва ўлчами ифодасини акс эттиради (Картографияда автоматлаштириш луғати. М., 1988). Рақамли топографик картадаги объект семантикаси – бу топографик картадаги объектнинг мазмуни ва хоссаларини ифодаловчи маълумотларнинг бир қисмидир (ОСТ 68-3.1-98 “Карты цифровые топографические. Общие требования” – М.: ЦНИИГАиК, 2000). Объектларнинг фазовий – мантиқан алоқадорлиги – бу объектлар орасидаги ўзига хос муносабатлар бўлиб, уларнинг ўзаро фазовий ҳолатини (қўшничилик, кесиб ўтиш, туташганлик ва ҳ.к.) ва бир-бирига нисбатан ўзаро ҳаракатини мантиқан белгилайди. Мажбурий компонентлар Мажбурий бўлмаган компонентлар Ид ен тифи кат ор м аъ лу м о тлар и Талқи н м аъ лу м о тлар и Ҳо лат м аъ лу м о тлар и Об ъ ектн ин г та вси ф лар и Об ъ ектн ин г ф азовий - м ан тиқий ало қад ор лиг и ҳақ идаг и м аъ лу м о тлар Гр аф ик ли м аъ лу м о тлар Кўпгина объектлар орасидан керакли объектни ажратиш имконини беради Объект моҳиятини бир хилда талқин қилиш имконини беради Объектнинг ҳолати, шакли ва ўлчамларини ифодаловчи маълумотлар Объектнинг моҳияти ва хоссалари маъноси. Сифат ёки миқдорий кўринишда бўлиши мумкин Объектлар орасидаги фазовий ҳолатларни аниқловчи ўзига хос муносабатлар Объектни графикли тасвирлаш қоидалари ва унинг картографик тасвири тавсифи Қайтарилмас идентифика-тор (тартиб рақами ёки номи) Классифи- катор бўйича объект коди Метрик, ўлчамли маълумотлар – синтаксис Семантик ахборотлар (атрибутлар). Тавсифнинг коди ёки белгиси Топологик муносаботлар. Мантиқий алоқадорлик Ранглар, Чизиқлар, Шартли белгилар, Шрифтлар Download 1.37 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|