Karyer mexanik uskunalari

16 va 20	4-6	150-160	10-12
36
6-10	140-160	12-15	30
10-12	120-130	16-18	25
12-14	105-120	18-20	18
14-16	80-110	20-32	13
25	6-10	140	18-20	25
	10-12	110	20-30	20
	12-14	88	18-20	16
	14-16	81	26-30	11
	16-20	81	18-20	8
32	10-12	110	-	18
	12-14	95	45	14
	14-16	80	50	10
	16-18	75	55	8

Burg‘ilash stanogining yillik ekspluatatsion unumdorligini aniqlaymiz
metr/yil

2.3. Buldozer unumdorligini hisoblash
Buldozerning kon jinsini kesish va ko‘chirishdagi unumdorligi quyidagi formula bilan ifodalanadi:

m³/soat

Bu yerda: V_v – bulg‘alanayotgan prizmaning xaqiqiy xajm , m³;
T_S –siklning davomiyligi, s;
=0,75 mashinadan vaqt davomida foydalanish koiffitsenti;
=0,85 tashishda material yo’qotilishini hisobga olish koiffitsenti;
Bulg‘alanayotgan prizmaning xajmi
Otval balandligi H=2.12 m

_Otval uzunligi L=4.53 m
Prizmaning hajmini hisoblaymiz
_m3

f=12 ⁼0,67

Prizmaning bulg‘alanish koeffitsienti qiymati K_p – otval balandligi- N ning uning uzunligi - L ga va quyida keltirilgan kon jinslari turiga bog‘liq bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi:

6-jadval

N/L munosabatlari	0,15	0,3	0,35	0,4	0,45
IaII toifadagi (svyaznыe) kon jinslari	1,45	1,25	1,18	1,1	1,05
(Nesvyaznыe) konjinslari	0,87	0,83	0,85	0,77	0,67

Sikli vaqtiT_S-telejkaning ishchi va bo‘sh yo‘nalishlardagi xarakatlanish vaqtiga teng.

T_S = t_r+ t_x+t_man+t_per=82,4+20+5=107,4 sek.
buerda: t_r -ishchi, t_x–yuksizyo‘nalishda, t_man -mayovrlarvaqti, va t_per- tezliknio‘zgartirish uchun sarflangan vaqtlar; t_man+ t_per = 5 s.

t_r ishchi vaqti alohida bajariladigan jarayonlardan iborat bo‘lib, u kon jinsini qamrash, kon jinsini siljitish va kon jinsini to‘kish (yoki belgilangan joyga taqsimlash) dan iboratdir. Har bir jarayonni bajarish yo‘li (L₁, L₂, L₃) va tezligi ( _{1, 2, 3}) ma’lum bo‘lgan holda ish vaqti quyidagicha hisoblanadi:

Kon jinsini qamrashda t_r1=L₁/ ₁= 7/0,52=13,4 sek.
Konjinsinisiljitishda t_r2=L₂/ ₂= 58/0,84=69 sek.
Konjinsinito‘kishda t_r3=L₃/ ₃= 0
buerda, Kon jinsini qamrashda;

L₁= 6-10 m, ₁= _n*(0,6÷0,7) = (0,7÷0,85)*(0,6÷0,7)=0,8*0,65=0,52 m/sek

Kon jinsini siljitishda;
L₂ ≤ 60 m, ₂= _n*(1,0÷1,32) =(0,7÷0,85)*(1,0÷1,32)=0,8*1,05=0,84 m/sek
Kon jinsini to‘kishda; L₃= 0 m, ₃= 0;
t_x– yuksiz yo‘nalishda harakatlanish vaqti t_x= L_x/ _x=60/3 = 10sek
bu yerda L_x= ≤ 60+5 m, _x=2,8-3 m/sek
Buldozerning unumdorligini hisoblaymiz:
m³/soat
Bulьdozerningtexnikunumdorliginihisoblaymiz:
m³/soat
- otvalning to‘lalik koefitsienti
- kon jinsining ko‘pchish koeffitsienti
Buldozerning ekspluatatsion unumdorligini hisoblaymiz:

m³/smena

-ish sharoitlari, mashinist kvalifikatsiyasi va kon-texnik sharoitlarni hisobga oluvchi kompleks koeffitsient bo‘lib, uning qiymati 0,6-1 oraliqda qabul qilinadi.
- smena vaqtidan foydalanish koeffitsienti, uning qiymati 0,8-0,9.
Buldozerning yillik unumdorliginihisoblaymiz


Q_g=Q_smnT=846.19 2 305=516175,9 m³/yil

3.1. Mashinalar kompleksini tanlash va ularning texnik tavsiflari

3.1.1.Burg‘ilash stanogi

Burg‘ilash stanogi uchun uning aylantirish-uzatuvchi mexanizmi konstruktiv sxemasi keltiriladi. Ushbu sxemaga tushuntirish yoziladi. Afzalliklari va kamchiliklari ko‘rsatiladi. Stanokning texnik tavsifi keltiriladi.
Qabul qilingan burg‘ilash usuli va skvajinaning berilgan (shartli) diametri ishchi (kon jinsini buzuvchi) asbob turini tanlash uchun yetarli emas. Shuning uchun bu yerda burg‘ilanayotgan kon jinslarining xususiyatlari (mustaxkamligi, abrazivligi, darzchanligi, suvchanligi) ni, skvajinani tozalash usullarini hisobga olgan holda dolota (koronka) shakli, kon jinsini kesuvchi elementlari armirovkasi tanlanadi. Qabul qilingan dolota (koronka) markasi keltiriladi va shifrlanishi tushuntiriladi.
Berilgan ekskavatorning soddalashtirilgan konstruktiv sxemasi chiziladi va mashinaning umumiy konstruksiyasiga tushuntirish beriladi, texnik tavsifi keltiriladi.

3.1.2. Ekskavator

Ekskavatorlar yordamida qazib olinayotgan yoki yuklanayotgan kon jinslari to‘g‘risidagi ma’lumotlar 3.1-jadvalda keltirilgan.
3.1-jadval
EKG ekskavatorlari yordamida ishlanayotgan kon jinslari tavsifi

Protodyakonov shkalasi buyicha qattiqlik koeffitsienti	Jinslar	Jinslarning qazishga bo‘lgan nisbiy qarshiligi KF, MPa	Jinslarning ko‘pchish koeffitsienti Cho‘michning to‘lalik koeffitsienti	Jinslarning zichligi, t/m^3
2-6	Yumshoq va g‘ovak jinslar	0,18	1,2 1,0	1,6
7-10	Juda zich gruntlar va yarim toshli(qoyali) jinslar	0,34	1,3 0,9	2,2
11-14	Mustaxkam yarim toshli jinslar, portlatilgan qoyalar	0,4	1,4 0,8	3,0
15-20	Rudalar, sifatsiz portlatilgan qoyalar	0,7	1,5 0,7	3,8

Mexanik lopatalar uchun cho‘mich massasi quyidagi formula yordamida aniqlanadi
M_k = S₁ · Ye (3.1)
bu yerda S₁ – cho‘michning osmasi bilan birgalikdagi tara koeffitsienti.
Cho‘mich masasini hisoblashda S₁koeffitsientining qiymati ishlash sharoitiga bog‘liq holda quyidagicha belgilanadi
Ishlash sharoiti S₁
Engil 0,9 – 1,2
O‘rtacha 1,5 – 1,7
Og‘ir 1,8 – 2,1
Juda og‘ir 2,1 – 2,4
Aniq ekskavator modeli uchun S₁ koeffitsientining qiymatini aniqlashda interpolyatsiya usuli (biror miqdorning bir necha ma’lum qiymatlaridan foydalanib, shular o‘rtasidagi noma’lum qiymatlarini aniqlash) ishlatiladi.
К^к − К^н (3.2)

K_i = K_н + (Е_i − Е_н)

Ек − Ен
bu yerda K_n – koeffitsientning boshlang‘ich qiymati;
K_k – koeffitsientning oxirgi qiymati;
Ye_k – EKG cho‘michlarining oxirgi xajmi, 20 m³;
Ye_n – cho‘michlarning boshlang‘ich hajmi, 2 m³;
E_i – ekskavator cho‘michining berilgan hajmi, m³.
Cho‘mich massasiga mexlopata koromislasi massasi (cho‘mich massasining 15% miqdori) ni qo‘shish kerak.
Cho‘mich o‘lchamlari quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi:
Izlanayotgan ko‘rsatgichlar, m Formula
Eni В =1,2 3 Е
Uzunligi l = 0.77 В
Balandligi h = 0,75В
Strela va rukoyat massasi quyidagicha aniqlanadi:
Mstr= S3 Mk, Mruk=S4Mk (3.3)
bu yerda S₃ va S₄ – proporsionallik koeffitsientlari (3.2-jadval).
3.2-jadval –koeffitsientlar qiymatlari

Rukoyat	S3	S4
Tashqi ikkibalkali	1,55 – 1,7	0,8 – 1
Ichki birbalkali	1,2 – 1,4	0,4 – 0,45

3.1.3.Buldozer

Buldozer uchun texnik tavsifi keltiriladi.
3.2 Kompleksdagi mashinalar texnik va ekspluatatsion unumdorligini hisoblash.

3.2.1. Burg‘ilash stanogi

Burg‘ilash stanogining ekspluatatsion unumdorligi ishlarni tashkil etishga ketgan vaqtlarni hisobga olgan holda aniqlanadi 60Тсм  Ки (3.4) Qб.с. =
tосн + tвсп
buerda T_sm – smena vaqti, soat;
K_i – smena davomida stanokdan foydalanish koeffitsienti, 0,50,6; t_osn – bir metr skvajinani burg‘ulash uchun sarflangan vaqt, min/m; t_всп – yordamchi jarayonlar uchun sarflangan vaqt, min/m.
Bir metr skvajinani burg‘ulash uchun sarflangan vaqt
1
t_осн = (3.5)
V_б
bu yerda V_б – texnik burg‘ulash tezligi, m/min.
Sharoshkali bug‘ulash stanoklari uchun uning qiymati quyidagicha aniqlanadi:

3 Р^ос n^в (3.6) V_б = _{4 2}
10  П_б  D_c
Shnekli burg‘ilashda

1.5 Рос nв (3.7)
Vб = 2 2 2
10  П _б  D_c
Zarbli-aylanma burg‘ulash
6 Nп (3.8)
Vб = 3 2

10  П_б  D_c  К_ф

bu yerda R_os – o‘q yo‘nalishidagi uzatish kuchi, kN; n_v – burg‘ulash stavining aylanish chastotasi, ayl/sek;
N_p – pnevmozarbbergichning quvvati, kVt;
P_b –bug‘ulash qiyinligining ko‘rsatgichi, shartli tanlab olinadi P_b = f;
D_c – skavajina diametri m;
K_f – koronka shaklini hisobga oluvchi koeffitsient (uch tishli koronka uchun 1, xochsimon koronka uchun 1,1; shtыrli koronka uchun 1,15). Yordamchi jarayonlarga quyidagilar kiradi:

1. 
   Burg‘ilash stavini ko‘tarish va bo‘laklarga bo‘lish;
   
2. 
   Burg‘ilash vaqtida burg‘ilash shtangasini uzaytirish;
   
3. 
   Stanokni skvajinaga ko‘chirish va o‘rnatish;
   
4. 
   Kabelni ko‘chirish;
   
5. 
   Dolotani almashirish; 6) gidropatnonni ushlash; Amaliyotda 24 min/m.
   

Sharoshkali dolotada o‘q yo‘nalishidagi bosim yuqori bo‘lganda kon jinsi yuqori samaradorlikda burg‘ilanadi. O‘q yo‘nalishidagi bosimning ortishi bilan burg‘ilash tezligi oshadi. O‘q yo‘nalishidagi bosimning yuqori chegarasi sharoshkali dolotaning qattiqligi orqali aniqlanadi:
Р_ос = (6070) f ^D_скв 10³ (3.9)
bu yerda: f – professor M.M. Protodyakonov shkalasi bo‘yicha qattiqlik koeffitsienti; D_skv – skvajina diametri, m.
Dolota tipi va diametrini hisobga olgan holda tavsiya etiladigan burg‘ilash rejimi 3.3jadvalda ko‘rsatilgan.
Yukli pnevmozarbbergichli zarbli–aylanish bilan burg‘ilashda dolotaning aylanish chastotasi shunday bo‘lishi kerakki, zarblar oralig‘idagi lezviyaning burilishi kon jinsining parchalanish xarakteriga ega bo‘lishi kerak. Koronkaning optimal burilish burchagining qiymati tajriba usulida aniqlanadi va 2-6⁰ ni tashkil qiladi. Kon jinsi qanchalik qattiq bo‘lsa, burilish burchagi shunchalik kichik bo‘lishi kerak.
Dolotaning aylanish tezligi
N_у  z
n_в = (3.10)