Касб-ќунар коллежлари талабалари учун


-§. ŠŒШИМЧА ВА ЁРДАМЧИ МАТЕРИАЛЛАР


Download 1.75 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/114
Sana21.10.2023
Hajmi1.75 Mb.
#1714780
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   114
Bog'liq
ХОМ АШЁ

3-§. ŠŒШИМЧА ВА ЁРДАМЧИ МАТЕРИАЛЛАР 


201 
Елим. Šадоšлаш учун табиий ва синтетик елимдан фойдаланилади. 
Табиий елимлар минераллардан, œсимликлардан ва ќайвон маќсулотларидан 
тайѐрланган бœлиши мумкин. Синтетик елимларни ишлаб чиšариш учун 
иссиšлик таъсирида юмшайдиган ва šотадиган синтетик смолалар ва сунъий 
моддалардан фойдаланилади. 
Таркиби ва консистенциясига кœра елимлар šаттиš, суюš, сувда ѐки 
органик эритувчиларда эрийдиган, сувли дисперция кœринишида бœлиши 
мумкин.
Œсимлик маќсулотларидан тайѐрланган елимлар. Œсимликлардан тай-
ѐрланган елимлар орасида таркибида крахмал мавжуд бœлган елимлар катта 
аќамиятга эга. Термик ишлов бериш натижасида сувга аралаштирилган буёдой,
маккажухори ва картошка крахмали клейстерланади, натижада šо-ёозларни 
елимлаш учун яроšли, šуруš моддаларининг миšдори кам бœлган елим тайѐр 
бœлади, аммо елимлаш жараѐни узоš давом этади. Кимѐвий моддалар 
šœшилганда крахмалнинг эрувчанлиги ортади ва елимлаш мус-таќкамлиги 
ошади. 
Фойдаланишдан олдин бундай елимни совуš сувда эритиш керак, холос. 
К р а х м а л д е к с т р и н е л и м и - модификацияланган крахмалдан
иборат. У оч сариš рангдаги кукун, иссиš сувда исталган нис-батларда эрийди.
Декстриндан šуруš моддаларининг миšдори катта бœлган ва боёланиш кучи 
юšори бœлган елим тайѐрланади. Елимлаш тез амалга ошади ва бу елимдан 
катта тезликда ишловчи šадоšлаш машиналарида фойдаланиш мумкин. 
Крахмал асосида тайѐрланган елим šутилар ва халталарни тайѐрлаш ва 
беркитишда, турли хил šоёозларни елимлаш, ѐрлиšларни ѐпиштиришда кенг 
šœлланилади. 
Ќайвон маќсулотларидан тайѐрланган елимлар. Ќайвон маќсулотлари-
дан тайѐрланган елимларда оšсиллар асос бœлади. 


202 
К а з е и н - сутдан кислоталар ѐрдамида чœктириш йœли билан 
тайѐрланади. Казеин оддий сувда бœкади, аммо ишšорли сувда эрийди.
Šуриганидан сœнг казеин эластик, яхши ѐпишувчи šатлам ќосил šилади; казеин 
елими асосан šоёоз ва пергаментни ишончли елимлайди, у кœпинча металл 
банкалар, шиша ва чинни идишларга ѐрлиšларни ѐпиштиришда ишлатилади. 
Озиš-овšат маќсулотлари учун мœлжалланган šадоšлаш воситаларини 
елимлашда шуни унутмаслик керакки, барча œсимлик ва ќайвон маќсулотла-
ридан тайѐрланган елимлар микроорганизмлар учун яхши озиšавий муќит 
ќисобланади, шунинг учун уларга консервловчи моддалар šœшиш керак. 
Озиš-овšат маќсулотларини šадоšлашда ќайвонлардан тайѐрланган 
елимлар ќидининг ѐšимсизлиги учун šœлланилиши чегараланган. 
Синтетик елимлар. Кейинги йилларда синтетик смолалар асосида тай-
ѐрланган елимлар кенг šœлланилмоšда. Уларнинг тез оммавийлашувига сабаб,
улар šадоšлаш воситаларини елимлашга šœйилган барча талабларга жавоб 
беради. 
Синтетик елимлардан п о л и в и н и л а ц е т а т елими кенгроš 
тарšалган. Бу елим оš рангли эластик пленка ќосил šилувчи тез бошланёич 
елимлаш хусусиятига эга. Елимнинг хоссаларини яхшилаш учун пластифи-
каторлар ва тœлдирувчилар šœлланилади. Синтетик елимлар šоёоз, картон, 
вискоза пленкаси, алюминийли фолга ва синтетик материалларни елимлашга 
яроšли ќисобланади, šутилар ва пакетларни тайѐрлаш ва беркитиш, ѐрлиš-
ларни ѐпиштиришда кенг šœлланилади. 
Елимловчи šатламнинг юšори турёунлиги елимнинг турига боёлиš. 
Синтетик елимларнинг ќароратга бардошлилиги œртача. 
П о л и в и н и л а л к а г о л - коллоидлардан тузилган ва сувли эритма 
кœринишида šœлланиладиган юšори сифатли елим. Унинг елимлаш кучи 
табиий манбалардан тайѐрланган елимларга šараганда анча баланд. Елимнинг
камчилиги бœлиб сувга чидамлилигининг пастлиги ќисобланади. 


203 
Л а т е к с сунъий каучукнинг сувдаги дисперциясидан иборат. У 
елимловчи моддасининг эластиклиги сабабли кенг šœлланилмоšда. Латекс 
намланганидан сœнг елимловчи хусусиятга эга бœладиган тасмалар ва этикет-
калар тайѐрлашда ишлатилади.

Download 1.75 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling