Kasbiy shakllanish jarayonida shaxs taraqqiyoti
Download 1.03 Mb. Pdf ko'rish
|
Psixologiya
|
besh turga turkumlash mumkin
(muqovalarga qarang): Odamlar bilan ishlash yetakchi bo'lgan sohalar Texnik jihozlar, asbob-uskunalar bilan mehnat qilinadigan kasblar O'smirlar va hayvonot dunyosi bilan bog'liq sohalar Belgilar tizimi, turli ramzlar bilan bog'liq sohalar Badiiy obrazlar bilan ish ko'radigan sohalar
1. ODAMLAR BILAN ISHLASH YETAKCHI BO'LGAN SOHALAR Bu turdagi kasb egalari asosan insonlar bilan muloqotda bo'ladi, ya’ni ularning faoliyatida odamlar asosiy o'rinda turadi. Aslida hamma narsa inson uchun qilinadi. Ammo odamlar insoniyatga turli yo'l bilan bevosita va bilvosita xizmat qiladilar. Birinchi turdagi kasblar bevosita xizmat turiga kiradi. Inson Inson
2. TEXNIK JIHOZLAR, ASBOB- USKUNALAR BILAN MEHNAT QILINADIGAN KASBLAR Bu turdagi kasblarga qiziqqan yoshlar fizika, ximiya, elektrotexnika sohalari bo'yicha laboratoriya amaliyotlarini o'tkazishni xush ko'radilar. Har xil modellar tuzish, loyihalash, oilada maishiy texnika asboblarini ta’mirlashga ishqiboz bo'ladilar. Inson Texnika
3. O’SIMLIKLAR VA HAYVONOT DUNYOSI BILAN BOG'LIQ SOHALAR Bu turdagi kasblarga qiziqqan bolalar tabiat bag'rida bo'lishni sevishadi. Turli jonivorlar boqishni, ekinlarni parvarish qilishni yoqtirishadilar. Botanika, biologiya, zoologiya fanlarini havas bilan o'rganishadi. Inson
Tabiat 4. BELGILAR TIZIMI, TURLI RAMZLAR BILAN BOG'LIQ SOHALAR. Bu turdagi kasblar ishqibozlari turli hisoblash ishlari, chizmalar chizish, kartografiklar tuzish, obrazlar, ramzlar vositasida mulohaza qilish maylida bo'lishadi. Atrofni kuzatishni sevishadi, turli tarqoq ma’lumotlarni bir tartibga keltirishga intilishadi. Inson Ramzlar
5. BADIIY OBRAZLAR BILAN ISH KO'RADIGAN SOHALAR. Badiiy obrazlar bilan ish ko'radigan soha ishqibozlari xayolparastroq bo'lishadi. Rasm chizish, turli jihozlash ishlari, raqsni yaxshi ko'radilar. Inson Badiiy
obrazlar Shaxsning kasbiy shakllanishi masalasi ko’pgina mualliflar tomonidan tadqiq qilingan. Bu inson taraqqiyotida tez-tez uchraydigan jarayondir. Ko’pincha mutaxassis shaxsining to’la taqlil qilish tushib qoladi, shaxsning kasbiy shakllanish bosqichi esa hayot yo’li bosqichi bilan muvofiq tarzda ko’rib chiqiladi. Shuning uchun vaqt doirasida qatiy chegaralanib qoladi. Ijtimoiy sohalarda faoliyat yurituvchi shaxsning kasbiy shakllanishini o’rganishda insonning imkoniyatlarini to’liq ochib beruvchi sub’ekt va ijtimoiy muhit orasidagi turli ijtimoiy aloqalar tipiga ahamiyat berish muhimdir.
Har bir ijtimoiy aloqalarning yana odamovilik va muloqotchanlik kabi kichik tiplarga bo’linishi biz uchun muhim ahamiyatga egadir. Ijtimoiy aloqalar
Odamovilik sub’ekt o’zini topgan, o’zida va faoliyatida o’zini o’zgartirishni xohlamasligi bilan tavsiflanadi Muloqotchanlik sub’ektning o’zini o’zi qidirishi bilan izohlanadi. Bu o’tish, oraliq holat hisoblanadi. Individ (yoki jamiyat) bir shaklni tark etib jamiyatning boshqa yuqori darajasiga erishadi S.L.Rubinshteyn insonning hayotga munosabatini ifodalovchi ikki usulni ajratib ko’rsatgan. Birinchi usul – • bu insondagi barcha munosabatlar to’liq emas, balki alohida hodisalariga munosabat doirasiga kiruvchi hayotdir. Ijtimoiy hayot insonni o’rniga sub’ekt sifatida namoyon bo’ladi. Bu yerda axloq, beayblik, yomonlik qilmaslik, tabiiylik, insonning tabiiy holati sifatida namoyon bo’ladi va shu bilan bir qatorda bu yerda yaxshilik va yomonlik o’zaro bog’liqdir. Bu usul insonning hayoti o’zidan o’zi kechadigan hayot-avtomat aloqalariga kiruvchi xususiyat sifatida tavsiflanadi. Ikkinchi usul • ichki refleksiyani namoyon bo’lishi bilan bog’liq bo’lib, u — hayotning bu uzluksiz jarayonini to’xtatib qo’yishi, uzib qo’yishi mumkin va insonning g’oyalar dunyosidan chiqarib yuboradi. Inson g’oyalar dunyosidan tashqaridagi pozisiyani egallaydi. — Bunday refleksiyaning namoyon bo’lishi hayotiy qadriyatlar tizimini aniqlash bilan bog’liqdir. S.L.Rubinshteyn aynan shu holat bilan voqyelikning yangi usuliga o’tish imkoniyatini bog’laydi. Bevosita aloqalarni uzish va ularni yangi negizlar asosida tiklash ikkinchi usulga o’tish bilan yakunlanadi. Shu vaqtdan boshlab — ruhiy bo’shliqqa, axloqiy skeptizmga, axloqiy beqarorlikka yoki boshqa - yangi anglangan sharoitda axloqiy inson hayotini qurishga yo’l ochila boshlaydi.
Hayotiy faoliyat modusi faqatgina inson turmush tarzini turli voqyeliklarga munosabatini ifodalab qolmasdan, balki individning turli individual qobiliyatlarini ham faollashtiradi. Uning ta’sir ostida shaxs qadriyatlari, ehtiyojlari sohasi va boshqalar shakllanib boradi.
Kasbiy faoliyat san’at darajasigacha ko’tariladi va shaxsning zaruriy ishtiroki natijasiga ko’ra predmetli yoki to’liq predmetli ko’rinishlarga ajratiladi. Shunga muvofiq tarzda, hech qanday faoliyat motivga ega emas, chunki hech qanday motivning o’zi yo’q, faqatgina muayyan faoliyatga egalik qila olinsa bo’ldi. Bu bosqichda ham boshqalar singari ikkita chiziqni ajratib ko’rsatish mumkin, ulardan biri kasbni endi o’zlashtirayotgan insonlarga xosdir. Bu shunday holatki, bunda shaxs muayyan bir bosqichni bosib o’tgan, lekin yuqoriroq darajaga erishmagan.
Birinchi chiziq o’zining natijasiga ko’ra ikkita imkoniyatga ega. Shaxsning kasbiy shakllanishini boshqa vektori inson allaqachon o’zini “topganligi”, uning o’zini va o’z faoliyatini o’zgartirishni istamasligi bilan yakunlanadi. Shaxs faoliyatga nisbatan o’z ehtiyojlarini qondiruvchi vosita sifatida qaraydi. Ulardan biri - • bu keyingi bosqichga (ijtimoiy intilishlar modusiga) o’tish. Ikkinchisi - • bu bosqichda izlanish va to‘xtab qolishldan bosh tortishdir. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT! Toshkent 2021 Download 1.03 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|