Kasblar olamiga sayohat

E .G.Eydemillerning “Belgilarning aks ettirilishini aniqlash” metodikasi bo‘yicha test
Avto-identifikatsiya* identifikatsiya (yunonsha autos - men va Latin identifiko - men aniqlayman) - Ushbu uslubda o‘quvchi o‘zini sinab ko‘rishi, uning xarakteriga (aksariyat hollarda o‘zi qayd etadigan belgilar) mos keladigan aksentatsiya xususiyatini tanlaydi degan ma’noni anglatadi.
Belgilarning aksentatsiyasi - xarakterli belgilar va ularning kombinatsiyasi; bular normaning haddan tashqari variantidir, bunda individual xususiyatlar deviant xatti-harakatlar, o‘spirinlarning ijtimoiy moslashuvshanlik omillaridan biriga aylanishi mumkin.
Sinov uchun belgilar turlarini tavsiflovchi 13 ta kartani tayyorlash kerak.
Sinov uchun ko‘rsatmalar
Siz taklif qilingan barcha xususiyatlarning mazmuni bilan tanishib chiqishingiz kerak. Sizning fikringizcha xarakteringiz to‘liq va shunga o‘xshash tarzda tasvirlangan bir yoki bir nechta kartalarni tanlashingiz kerak. Agar siz birdaniga bir nechta kartalarni tanlasangiz, ularni ahamiyatliligi bo‘yicha tartiblang.
Xarakterologik turlarning tavsifi.
“A” karta
Men tug‘ma pessimistman, mening kayfiyatim doimo past.
Men dunyoni xuddi qorong‘i ko‘zoynaklar orqali ko‘rayotgandek his qilaman: hayot ko‘pincha men uchun ma’nosiz bo‘lib ko‘rinadi, men hamma narsada faqat qorong‘u tomonlarini ko‘raman.
Men shunchaki yomon bir narsa ro‘y berishini his qila olmayman.
Men o‘zimni bir narsada ayblashim kerak deb o‘ylayman va shuning uchun boshqalar menga yomon munosabatda bo‘lishadi, menga past nazar bilan qarashadi. Men g‘amgin, ma’yusman, hammadan baxtsizman.
Men hamma narsani sekin, shoshilmasdan qilaman. Do‘stlarimning aytishicha, mening yuzim g‘amgin. Men ixtiyoriy harakat qilishga qodir emasman, qiyinchiliklardan tushkunlikka tushaman.
Men ayniqsa ertalab o‘zimni yomon his qilaman, kushsiz va charchagan holda uyg‘onaman.
Mening hayotim bema’ni va og‘riqli, ba’zida befoyda va maqsadsiz degan fikrlar keladi.
“B” karta
Men doim yaxshi kayfiyatdaman.
Men o‘zim haqimda ishonch bilan ayta olamanki, mening xarakterim samimiy va ochiqdir.
Men mehribonman deb o‘ylayman, hech bo‘lmaganda do‘stlarim taqdiriga befarq emasman. Aytmoqshi, menda ko‘p narsalar bor. Men sukut saqlamayman, suhbatda zavq bilan ishtirok etaman.
Men odamlarga bajonidil yordam beraman, lekin ko‘p va’dalar berganim sababli, tabiiyki, doim sir saqlay olmayman.
Men zerikarli va sabr-toqatni talab qiladigan mashaqqatli ishlarga dosh berolmayman.
Ishda juda ko‘r vazifalar bor, chunki hamma narsani o‘z vaqtida bajarishga vaqtim yo‘q.
Atrofimdagilar meni bajonidil tinglayotganini, keyin mening eng aqlli gaplarimni takrorlashlarini payqadim. Menda ko‘pincha o‘ziga xos g‘oyalar tug‘iladi, lekin tan olaman, men ularni amalda qo‘llashni yoqtirmayman.
Maktabda men, birmuncha sho‘ va to‘polonchi bo‘lganim uchun obro‘ga ega edim, o‘qituvchilar meni hamma narsada yetakshi deb bilishardi, ehtimol bu bejiz emas.
Mening yuz ifodalarimni, odamlarni taqlid qilish qobiliyatimni ko‘rganlar aktyor bo‘lishimga maslahat beradilar. Men har kungi qiyinshiliklarga osonlikcha bardosh beraman, pulni hisob-kitob qilmayman, oson qarz beraman va osonlikcha qarzga botaman.
“V” karta
Ehtimol, mening xarakterimdagi asosiy hususiyat bu turli kayfiyatdagi vaqtlarda asossiz o‘zgarish: uzoq vaqt davomida o‘zimni juda yaxshi his qilaman, hamma narsa men uchun yaxshi, ishim yaxshi, yaxshi uxlayman, ishtaha yaxshi, do‘stlarim bilan tez-tez uchrashaman, ular bilan kinoga boraman, raqsga tushaman.
Agar men biron narsadan tashvishlansam, men ularga osonliksha dosh beraman. Biroq, men uchun mutlaqo tushunarsiz tarzda, ba’zan uzoq vaqt - haftalar, hatto oylar davomida kayfiyatim yomonlashadi. Hamma narsa menga befarq bo‘lib qoladi, men o‘zimni kasal, qayg‘uli his qilaman, shu vaqt ichida o‘zimga ishonchni yo‘qotaman. Ba’zida menda biror narsa yuz berishi mumkin degan qo‘rquv bo‘ladi. Qiyinshiliklardan tushkunlikka tushaman.
Men yomon uxlayman, kuchsizlanib uyg‘onaman, yomon ovqatlanaman. Men odamlar bilan uchrashishni xohlamayman, ularning davrasi meni bezovta qiladi. Men yotoqqa kirib, hamma narsani unutishni xohlayman.
Menda yaxshi kayfiyat va yomon kayfiyatning bunday o‘zgarishi ko‘pinsha bahorda yoki kuzda sodir bo‘lishini payqadim.
“G” karta
Tabiatan, men quvnoq, ochiqko‘ngil, xushmuomala odamman, ammo ozgina noqulaylik (ob-havo o‘zgarishi, qo‘pol so‘z, oddiy ko‘rinish va hokazo) meni tushkunlikka, shuqur umidsizlikka olib keladi, lekin uzoq emas. Ba’zi qiziqarli yangiliklar, samimiy hamdardlik menga xuddi shu fikrlardan qaytarishga yordam beradi.
Kun davomida mening kayfiyatim turli sabablarga ko‘ra bir necha bor o‘zgarishi mumkin. Nega birdan xafagarchilikka aylanganini o‘zim ham tushunmayman, bundan oldin o‘zimni yaxshi his qilgan bo‘lsam ham.
“D” karta
Men o‘zimni tez-tez charchagan his qilaman. Mening kayfiyatim odatda tez-tez tushkunlikka tushadi.
Ba’zi odamlarga men bemalol itoat etaman, boshqalariga o‘zim buyrug‘ bera olaman.
Menga diqqatni jamlash, uzoq vaqt kuch va zo‘riqish bilan bog‘liq ishlarni bajarish juda qiyin, bunday hollarda charchoq hissi paydo bo‘ladi.
Men o‘z sog‘lig‘im uchun juda tashvishdaman. Menda ko‘pincha biron bir kasallik borligidan qo‘rqaman. Ba’zida yuragimda og‘riqlar, ba’zan boshim og‘riydi.
Mening ishtaham yomon. Men yomon uxlayapman, uzoq vaqt uxlay olmayman, ba'zida hatto uxlatadigan dorilarni qabul qilgim keladi.
Ba’zan o‘zimni tutishim qiyin kechadi, ozgina sababdan asabiylashaman, qichqiraman va hatto yig‘layman.
Men yangi jamoaga zo‘rg‘a o‘rganaman. Meni tartibli deb atash mumkin emas, ko‘pinsha narsalarim tartibsizlikda yotadi.
“E” karta
Ehtimol men haqimda tortinchoq, uyatchan, ta’sirchan va qo‘rqoq odam ekanligimni aytish to‘g‘ri bo‘ladi.
Men juda qiynalaman. Agar ular menga qo‘pol muomalada bo‘lishsa, men o‘zim uchun kurasha olmayman.
Jamoada bo‘lish meni charchatadi, men yolg‘izlikni afzal ko‘raman.
Qorong‘ulikdan qo‘rqaman, shovqin-surondan seskanib ketaman. Men qonga bardosh berolmayman.
Men qizg‘in munozaralarga dosh berolmayman, janjal va mojarolardan qochishga harakat qilaman.
Zaiflik hissi meni tark etmaydi. Ko‘pincha atrofimdagilar meni tanqid qilayotganga o‘xshaydi. Mening kayfiyatim doimo past. Men o‘zimni boshqalarga o‘xshamasligim, o‘zimga ishonchim komil emasligi uchun kuchli, qat'iyatli, o‘ziga ishongan odamlarga hasad bilan qarayman.
Katta jamoaga tushib qolsam o‘zimni noqulay his qilaman, qizarib ketaman, qoqilib ketishni boshlayman. Mening uyqum notinsh, bezovta va qo‘rqinchli tushlarga to‘la.
“J” karta
Mening fe’l-atvorimning asosiy xususiyatlari - bu o‘ta qat’iyatsizlik, qo‘rqish, shubhaga doimiy moyillik.
Men uchun eng qiyin narsa - qaror qabul qilish. Biror narsa to‘grisida qaror qabul qilib, harakat qilishni boshlasam, men to‘g‘ri qilyapmanmi yoki xohlaganimni qilyapmanmi deb shubhalanaman va bu shubha ishni sekinlashtiradi.
Men sog‘ligim uchun qo‘rqaman, yaqinlarim taqdiri haqida qayg‘uraman.
Doimiy tashvish, qo‘rquv, xavotir - bu mening hayotimning mazmuni. Agar biron bir qarorga kelgan bo‘lsam, o‘zimni tinshlantirmayman va atrofdagilarga rejalarim amalga oshmaguncha tinchlik bermayman.
Men sinchkov, o‘ta rasmiyatchiman. Bir vaqtning o‘zida va belgilangan tartibda biron bir ishning amalga oshmasligi meni xavotirga soladi. Ular menga e’tibor berishganda, men juda uyatchanman. O‘zimni yo‘qotib qo‘yaman. Uyatchanligim tufayli ko‘pincha xohlaganimni qilishdan qo‘rqaman.
Menga biron bir yaxshilik qilingan bo‘lsa, rahmat aytishga shoshilmayman; agar menga nomaqbul taklif bo‘lsa, men rad etishdan tortinaman.
Men jismoniy mehnat bilan shug‘ullanishni yoqtirmayman, o‘zimni noqulay his qilaman.
O‘z-o‘zini tahlil qilish, o‘zimdan kamchilik qidirishga moyilman.
Men bilan bevosita bogliq bo‘lmagan “umumiy muammolar” haqida bahslashish va muhokama qilishni yaxshi ko‘raman.
“Z” karta
Tabiiyki, men odamoviman. Mening tanishlarim kam. Men davralarda o‘zimga joy topolmayman. O‘zimni jamoada yolg‘iz his qilaman.
Garchi men odamovi bo‘lsam ham, lekin ba’zida noma’lum sabablarga ko‘ra o‘z tajribamni baham ko‘rishim, hatto tasodifan menga yoqqan odamga ham murojaat qilishim mumkin.
Menga yaqin bo‘lganlarni, ularning qayg‘ularini yoki quvonchlarini tushunish menga qiyin bo‘lishi mumkin.
Do‘stlarimdan men bilan aloqa qilish qiyinligini eshitdim. Ba’zan ba’zi harakatlarim g‘alati bo‘lib, boshqalarni hayratga soladi.
Men har bir narsaga o‘z nuqtai nazarim bilan qarayman va to‘g‘ri kelmaydigan narsalarni rad etaman.
Men o‘zimdan talab qilishni yaxshi ko‘raman, boshqalarning maslahatlaridan nafratlanaman, buni o‘zim xohlagancha qilaman.
Mening ichki dunyoyim, tajribalarim, g‘oyalarim boshqalar uchun tushunarsizdir.
Odamlar meni ustimdan kulishlari va tushunmasliklari mumkin, lekin bular menga ta’sir qilmaydi.
“I” karta
Men g‘oyalar odamiman, butun hayotim davomida ixtiroimni amalga oshirish, keyin har qanday islohotni amalga oshirish uchun kurashaman.
Odamlarni kuzatish, o‘zimni ulardan ustunroq deb hisoblashimga imkon beradi. Mening tanishlarim doirasi mening qarashlarimni baham ko‘radigan odamlardan iborat.
Men odamlardagi o‘zlariga nisbatan befarqlik yoki men bilan kelishmovshiliklarini kechirmayman. Men “Men bilan bo‘lmagan kishi menga qarshi” degan tamoyil bilan yashayman.
O‘zimdan norozi bo‘lish uchun hech qanday sabab yo‘q. Men o‘zimni yaxshi, har doim g‘ayratli va faol his qilaman.
Agar men o‘z oldimga maqsad qo‘ygan bo‘lsam, men doimo unga erishaman, agar kamchiliklarni sezsam, u holda men o‘z kuchlarimni ishlataman.
Men yo‘limni topish uchun har qanday usuldan foydalanaman: gazetalarga yozaman, yig‘ilishlarda so‘zlayman.
Do‘stlarimning aytishicha, men ba’zan ularga azob beraman, lekin bu noto‘g‘ri, aslida barcha muvaffaqiyatsizliklar uchun ularning o‘zlari aybdor deb hisoblayman.
Menimcha, odamlarga ishonish qiyin, menga nisbatan hasadgo‘y odamlar, yomon niyatli odamlar kop. Ularning qiziqishlari tufayli mening g‘oyalarimni amalga oshirish juda qiyin, ammo shunga qaramay, meni hech narsa to‘xtata olmaydi - na so‘rovlar va na tahdidlar.
Hayot meni doimo to‘g‘ri ekanligimga ishontiradi va buning uchun kurashish kerak.

“К” karta

Men uchun mehnat va o‘zimning manfaatlarimdan boshqa manfaatlar yo‘q. Men uzoq vaqt davomida o‘zimni ushlab tursam ham, meni jahldor deb bilishadi.
Qizishganimda, o‘zimni tutib turolmaydigan g‘azabga berilaman. Xafa bo‘lganimdan, haqoratni uzoq vaqt eslayman, buning uchun javob qaytarish imkoniyatini qo‘ldan boy bermayman.
Atrofda shunday tartibsizliklar bor-bular har narsada beparvolik, axloqsizlik. Men tartib o‘rnatishga intilaman. Shuning uchun men boshqalardan qat’iy ravishda tartibni talab qilaman. Men belgilangan tartibni sinchkovlik bilan bajarishni talab qilaman, biron bir yomon xatti-harakatni kechirmayman.
Men qat’iylik va aniqlikka ega bo‘lganim sababli, boshqalardan ham buni talab qilaman.
Men maslahat berishni o‘zimning burchim deb bilaman, o‘zimga nisbatan beparvolikka toqat qilolmayman.
Agar men fikrimni aytadigan bo‘lsam, men biron narsani avval tushuntiraman, keyin o‘zimni iloji boricha ishonch bilan ifoda etish uchun buni asta-sekinlik bilan amalga oshiraman.
Ba’zida men asossiz jahldor kayfiyatga tushsam, jahlim shiqadi va asabiylashaman.
Ishda meni aniqlik uchun maqtashadi. Odamlar bilan muomala qilishda moslashuvshanlik menga xos emas, men bundan oldin ham fikrlarimni aytishga odatlanganman, garchi bu muammoga olib kelishi mumkinligini tushungan bo‘lsam ham.
“L” karta
O‘zgalarga befarq munosabatda bo‘lolmayman. Ular mendan o‘rnak olsalar, menga taqlid qilsalar, men diqqat markazida bo‘lishni afzal ko‘raman.
Boshqalarda hayrat uyg‘otishni va hayratga sabab bolishni yaxshi ko‘raman. Ular menga befarq bo‘lgandan yoki sezmaganlaridan ko‘ra meni yomon ko‘rishlarini afzal deb bilaman.
Men hikoyalar aytib berishni yaxshi ko‘raman va shunchaki bajonidil odamlar meni ko‘proq qiziqish bilan tinglashlarini yoqtiraman. Mening badiiy iste’dodim borligiga ishonishlari yoqadi.
Men xayol qilishni yaxshi ko‘raman.
Men shunday mavqega erishdimki, hamma menga hasad qiladi deb o‘ylayman. Men darhol odamlarning menga bo‘lgan munosabatini his qilaman. Agar xohlasam, ular men bilan do‘st bo‘lishga tayyor. Menga doimo e’tibor beradigan bunday do‘stni juda qadrlayman.
Kasal bo‘lganimda, menga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishni, menga qarashni va hatto menga rahm qilishni xohlayman.
Atrofimdagi odamlarni hayratda qoldirish uchun o‘zgacha kiyinishni yaxshi ko‘raman.
“M” karta
Men ochiq ko‘ngil odamman, yolg‘iz bo‘lganimda zerikaman.
Odatdagidek, men eng kuchli do‘stlarimdan namuna olaman. Agar menga hech kim yordam bermasa va ishonmasa, men boshlagan ishimni davom eta olmayman.
Menga do‘stlar bilan o‘yin-kulgu yoqadi. Men har doim dam olishni xohlayman.
Umuman olganda, menga taqiqlangan hamma narsa yoqadi. Oila a’zolarim dangasa, ishtiyoqsiz va tartibsiz ekanligim uchun meni tanqid qilishadi, lekin bu tanqidlar menga ta’sir etmaydi.
Hushyor bo‘lib, qilgan nojo‘ya xatti-harakatlarimdan tavba qilaman, o‘zimni ayblayman, lekin shu bilan birga, mulohaza yuritib, mening aybim unchalik katta emasligini tushunaman.
Agar bir qator muammolar bo‘lmaganida, hamma narsa boshqacha bo‘lar edi- deb o‘ylayman.
Meni muammolardan himoya qiladigan sodiq do‘stim bo‘lishini istayman, aks holda men adashib qolishim mumkin.
Men kelajagim haqida juda kam o‘ylayman.
“H” karta
Menimcha, har bir kishi jamoadan ajralmasligi kerak, orqada qolmasdan, lekin oldinga ham o‘tib ketmasdan yashashi kerak deb o‘ylayman.
Men hamma narsam bo‘lishini xohlayman. Ko‘chada hamma ishlarim yaxshi bo‘lishini, uyda yaxshi vaziyat va zarur hamma narsalar bo‘lishini hoxlayman.
Men shunday yashashga harakat qilamanki, hesh kim men haqimda yomon so‘z aytolmasin: na o‘rtoqlar, na qo‘shnilar, na qarindoshlar. Men hammaga o‘xshab dam olishni, do‘stlar bilan birga bo‘lishni, televizor ko‘rishni yaxshi ko‘raman.
Hech qanday maxsus o‘yin-kulgilarni qidirmayman. Menga juda o‘ziga xos moda yoqmaydi. Belgilangan tartibni buzadiganlar, yangilikni ta‘qib qiladiganlar yoqmaydi.
Men ko‘pchilikning fikri doimo to‘g‘ri va ko‘pchilikka qarshi chiqish yomon va zararli ekanligiga ishonaman.


Natijalarini sharhlash dastlabki ikki o‘rinni egallagan xarakter turlariga muvofiq amalga oshiriladi. Avtomatik aniqlash natijalarini kuzatish, suhbat, mustaqil xususiyatlarni umumlashtirish va ilmiy psixologik tadqiqotning boshqa usullari bilan solishtirish kerak.
Xarakterologik turlarning og‘zaki portretlari harf belgilari bilan shifrlangan:
A - melanxolik, B - giperintim, V - sikloid, G - hissiy jihatdan yumshoq,
D-nevrastenik, E -sezgir, J - psixastenik, 3 - shizoid, I - paranoid, K - epilertoid,
L- isterik, M - beqaror, H - konformal.
Sinovdan so‘ng (kartalarni tanlash), har bir ishtirokchi o‘z kartasini nima uchun tanlaganligini tuchuntirib beradi. Keyin guruh muhokamasi o‘tkaziladi.
O‘qituvchi tomonidan kasb-hunarga layoqatlilik va inson faoliyati uchun xarakterning bir yoki bir neshta aksinatsiyasining ahamiyati tushuntiriladi.