Kation polimerlanish. Katalizatorlar va hamkor katalizatorlar

Demak, kationli polimerlanish kuchli kislotalar va tuz ionlarga ajraluvchi ionli tezlashtirgichlar (katalizatorlar) ishtirokida olib boriladi, bunday ionli tezlashtirgichlar elektronlarning kuchli akteptorlari (yutuvchilari) hisoblanib, kimyoviy jihatdan barqaror moddalar hisoblanadi. Ionli tezlashtirgichlar sifatida kupincha Fridel-Krafts katalizatorlari ishlatiladi, ularni polimerlanish jarayonidagi nisbiy faolligi quyidagi tarnibda o’zgarib boradi:BF3>AlF3> TiBr3>BCl3 > BBr3>SnCl4 Kationli polimerlanish nazariy jihatdan birmuncha yaxshi o’rganilgan bo’lib, uning tezligi polimerlanish muhitining dielektrikdoimiyligiga, monomerlarning tuzilishiga va tabiatiga bogliq bo’ladi.Kationli polimerlanishning asosiy hususiyatlaridan biri shundan iboratki, unda harorat pasayishi bilan jarayonning tezligi ortib boradi.Kationli polimerlanishda faol markazning hosil bo’lishi uglerod atomining bir elektronini yuqotib karboniy ioniga aylanishiga asoslangandig. Katalizatorlar sifatida kushli kislotalar ishlatilganda monomer molekulasining to’g’ridan to’g’ri protonlanishi natijasida karboniy ioni hosil bo’ladi:

Katalizatorlar sifatida kushli kislotalar ishlatilganda monomer molekulasining to’g’ridan to’g’ri protonlanishi natijasida karboniy ioni hosil bo’ladi:CH2 = CHR + HX → [X]^CH2*- CH2R. Bu yerda HX = H2SO4; KClO4; H3POBunda hosil bo’lgan karboniyon monoer molekulasi bilan birikib, zanjirning o’sishini boshlab beradi va o’zining musbat zaryadini so’nggi birikkan monomer molekulasiga uzatiladi.

Katalizatorlar sifatida kushli kislotalar ishlatilganda monomer molekulasining to’g’ridan to’g’ri protonlanishi natijasida karboniy ioni hosil bo’ladi:CH2 = CHR + HX → [X]^CH2*- CH2R. Bu yerda HX = H2SO4; KClO4; H3POBunda hosil bo’lgan karboniyon monoer molekulasi bilan birikib, zanjirning o’sishini boshlab beradi va o’zining musbat zaryadini so’nggi birikkan monomer molekulasiga uzatiladi.

Kationli polimerlanishni past haroratda amalga oshishi uchun

ba`zan monomerning faollanish energiyasini kamaytiruvchi moddalar sokatalbzatorlar ishlatiladi. Protonga donor bo’lgan moddalar (suv,kislotalar) sokatalizatorlar deyiladi.Masalan, izobutilen oddiy sharoitda va havosiz muhitda SnCl4 katalizator ta`sirida polimerlanmaydi. Nam havo ta`sirida esa tezda polimerlanadi. Bu sistemada ham havo tarkibidagi suv zarrachalari sokatalizatorlik vazifasini utaydi va u katalizator molekulasi bilan birikib reaksiyaga faol bo’lgan kompleks hosil qiladi.