Kayfiyatni yuzaga keltirish uchun xodimlaming qoniqqanlik darajasini aniqlash

3.4.3-rasm. lqtisodiy tizimda inson modeli29
Insonning mohiyati unda ijodiy asos, individual xususiyatlar va faoliyat 
motivlarining mavjud bo‘lishidan iborat. Individlar ijtimoiy munosabatlar subyektlari
24 Mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan
62

---

sifatida ish o‘mida turli rollami bajargan holda o'zaro hamkorlik qiladi, xatti- 
harakatlarini namoyon qiladi,, o‘zming manfaatlari va ehtiyojlariga, shaxsiy va kasbiy 
xususiyatlarga, ong va tafakkuming ma’lum xiliga, motivatsiyaga, mehnatga nisbatan 
o‘z munosabatiga ega. Mehnat faoliyatiga kirishgan xodim uning qat’iy unsuri 
hisoblanmaydi. Mehnat funksiyalari, ish o‘mi va shaxsiy qobiliyatlar o‘rtasida 
muayyan nomutanosiblik mavjud. Unga barham berish maqsadida muayyan ishni 
bearish uchun insonni tanlab olish jarayonida ishni o‘igatish va izohlash; malakaviy 
talablami belgilash; malakaviy talablar bo'yicha nomzodlami tanlab olish va insonni 
muayyan ishga tayinlash zarur.
Xodim uchun ish yoki funksiyani tanlash jarayoni insonning imkoniyatlari va 
intilishlarini o'rganishni; unga tashkilotda muayyan o'mni biriktirishni; insonning 
imkoniyatlari va o‘miga eng mos keluvchi ishni tanlashni; insonga ishni biriktirishni 
nazarda tutadi.
Axborot jamiyatiga o'tish mehnat qiluvchi inson roli va mohiyatining 
o'zgarishiga olib keldi. Xodim boshqaruv obyektidan boshqaruv obyekti-subyektiga 
iaylandi. Xodim va uning mehnatining xususiyati o'zgarishidan tashqari, 
iqtisodiyotning globallashuvi ham yuz bermoqda, ya’ni bunda ishlab chiqarishning 
texnologik sharoitlari tenglashtirilib, ish haqi darajasi yaqinlashtiriladi va faqat inson 
resurslarining rivojlanishi tufayli bozorda raqobat kurashida g‘olib boiish mumkin. 
i 
Insonda ehtijlar mavjudligi tufayli unda talab, taklif va boshqa iqtisodiy 
ko'rsatkichlar shakllanadi, bu esa uni bozor munosabatlarining subyektiga aylantiradi 
(3.4.5-rasm).