Kechirganlari


Download 6.67 Mb.
Pdf ko'rish
bet52/63
Sana05.10.2023
Hajmi6.67 Mb.
#1692653
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   63
Bog'liq
Tom Soyerning boshidan kechirganlari. Mark Tven

0 ‘TTIZ BIRINCHI BO B 
QO‘RQINCHLI UCHRASHUV
Endi yana Tom bilan Bekkiga to'xtalamiz. Ular 
boshqalar bilan birga qorongl yolaklar ichida yurib 
«Qabul zali», «Jomi», «Aladin saroyi» va shunga o'x- 
shash qiziq ismlari bolgan g‘orning ajoyib nomla- 
rini ко‘rib, tomosha qilib yurar edilar. Keyin bolalar 
sho‘xlik, to'polon qilib bekinmachoq o^ynay bosh- 
ladilar. Tom bilan Bekki ham yugurishdan charcha- 
gunlaricha oyinda qatnashdilar. Keyin ikkovlari 
shamlarini baland kotarishib, egri-bugri yolaklar- 
ni oralab, tosh devorlarga yozilgan har xil ismlar,
^ 44


raqamlar, unvonlar va boshqa xil ajoyib so'zlami 
o‘qib boraverdilar. Ular chapga berilib ketib, g'oming 
devorlari yozuvlar bilan qoplangan qismini otib, eng 
ichkarilariga kirib ketganliMarini payqamadilar. Ke­
yin qollaridagi shamning qorakuyasi bilan devorlar- 
dagi silliq toshlarga o'zlarining ismlarini yozdilar-da, 
yana nariga qarab yurib ketdilar. Nihoyat, ular shun­
day bir yerga borib yetdilarki, u yerda bir kichkina 
chashma suvi o‘zi bilan ohak loyqasini oqizib kelib, 
bo‘rtib chiqqan toshlar ustidan oqib o'tgan, yaltiroq 
toshni asrlar davomida Niagara suvining shalolasi- 
ga o'xshash shaklga aylantirib qo*ygan edi. Tom 
ana shu shalola shaklidagi oq toshning tor yeridan 
siqilib, uning orqasiga otdi. U shu oq toshning orqa- 
siga o'tib, qolidagi sham yorug‘i bilan o‘sha toshni 
yarqiratib, Bekkini xursand qilmoqchi edi. Uning 
ichkari tomoniga otib qarasaki, bu shalolaning ikki 
tomoni tosh devorining tor oraligida tabiiy ravishda 
tik 
0‘matilgan bir zinaga o^shab turardi. Ular bu 
kashfiyotlaridan xursand boTishilb, bu yeming yana 
bundan ham ortiqroq ajoyibotlarini ko'rishga qiziqib 
ketdilar. Bekki ham uning istagiga rozilik bildirdi, 
ikkovlari shu yerdagi toshlardan biriga xotira uchun 
qorakuya bilan belgi solib, yana nari ketdilar. Ular 
sirli g‘or bo^lab borganlari sari, pastga tushib boruv- 
chi tor yolak ichida dam bir tomonga, dam ikkinchi 
tomonga burilib uzoq yurdilar. Ular shu oVtadagi 
toshlardan biriga yana belgi qo^ib, yuqoridagilarga 
chiqqanda hikoya qilib berish uchun yana ajoyib nar- 
salar qidirib, bir tomonga burilib ketdilar. Bir yerga 
borib, katta tokchaga o'xshash yerga duch keldilar. 
Uning yuqorisidan kishining oyogl yo‘g‘onligiday, 
yarqiragan juda ko'p narsalar osilib turar edi. Ular bu 
yerlaming go‘zaUiklaridan zavqlanishib, shu gbrni 
butun aylanishib, uning son-sanoqsiz tor yolaklari- 
ning biridan chiqdilar. Tezdan ular yana bir g'orga
245


yetib bordilar. Unda qoyalar orasidan go'zal, tiniq bir 
chashma qaynab chiqib yotar, uning atroflari porloq 
kristall kabi yarqirab turar edi. Ulaming gumbazlari 
ostida birtalay ko‘rshapalaklar bor edi. Bolalaming 
qollaridagi sham yorugl ularni cho'chitib yubor- 
di; ulaming hammasi birdan uchib, chiyillashib, 
aylanib, o'zlarini sham yorug'iga ura boshladilar. 
Tom darhol Bekkining qolidan ushlab olib, ikkovlari 
birga dafatan to‘g‘ri kelgan yolaklardan biriga qarab 
qochib chiqdilar. Bekki g‘ordan chiqqanda ko'rsha- 
palaklardan bin qanoti bilan urib, uning shamini 
o‘chirdi. Ko‘rshapalaklar ko‘p vaqtlargacha ulaming 
orqalaridan quvib yurdilar. Lekin bolalar dam-ba- 
dam goh u, goh bu yolda uchragan yolakka burilib 
yurib, nihoyat, ular ta’qiblaridan qutuldilar. Keyin 
Tom bir zamonlar yer osti koli bolgan joyga to‘g‘ri 
keldi. Qoronglda uning tevarak-atrofdagi belgilari 
o'chayozgan edi. Tom uning atroflaridagi qirg'oqlami 
tekshirib chiqmoqchi bolgan edi, ammo, keyin biroz 
о у lab turgach, awal bir yerga o'tirib dam olish yax- 
shiroq, degan qarorga keldi. Shu vaqt yer ostining 
jonsiz sukunati bolalami siqib, ularga birinchi marta 
qattiq ta’sir qildi.
- Nima gap boldi? - dedi Bekki, - xuddi ancha 
vaqtlardan beri hech qanday tovush eshitilmaganga 
o‘xshaydimi? Sen ham sezdingmi?
- О‘zing oyiab qara, Bekki, ular u yoqda, yuqorida 
bolsalar, biz bolsak pastlikdamiz, hatto o'zim hozir 
kelib qolgan yerimizni ham bilmay turibman. Biz shi- 
mol tomonga yurib ketdikmi, janubgami yoki sharq 
tomongami, biz endi bu yerdan ulaming tovushlarini 
ham eshita olmaymiz.
Bekki ancha tashvishga tushib qoldi.
- Biz bu yerda yana ancha yuramizmi, Tom? 
Orqamizga qaytganimiz yaxshi emasmi?
- To‘g‘ri, shunday qilsak ham yaxshi bolar edi...
246


- Tom, sen endi yolni topa olasanmi? Bu yer shun­
day ekanmi, yolgfc o'zim bolsam sira topolmas edim.
- Agar shu ко‘rshapalaklar bolmaganda, yolni 
topib ketar edim. Agar yana o‘sha yoldan yursak, 
ко‘rshapalaklar ikkalamizning ham shamlarimizni 
o‘chirib qo“ysalar, unda ishimiz juda yomon boladi, 
o'sha yerdan otmaslik uchun boshqa yol axtarib 
kolramiz.
- Adashib qolmasak yaxshi edi. Agar yoldan ada- 
shib qolsak, holimiz xarob boladi-da! - dedi qiz va 
bu xavfdan bir seskanib oldi.
Ular shu yerdagi yolaklardan birini tanlab, an- 
cha vaqtgacha churq etishmasdan yurib ketdilar. 
Yolning ikki tomonidan boshqa yolaklar chiqqanda, 
tanish yol emasmikan, deyishib tikilib qarar edilar. 
Lekin u yerlaming hammasi notanish bolib chiqar 
edi. Har gal Tom, yangi bir yol topib kira boshlashi 
bilan Bekki tetiklantiruvchi alomat kutib, uning 
yuziga tikilib qarar edi. Tom bolsa awalgidek shod 
vaziyatda:
- Bu hali biz yurgan yol emas, biroq, tashvish 
qilma, vaqti bilan o‘zimiz yurib kelgan yolni ham 
topib olamiz, - der edi.
Shu bilan birga u muvaffaqiyatsizlikka uchragan 
sari ko'proq ishonchini yo'qotar, qanday bolsa ham 
biror tanish yol uchratarman, deb o'nggami, solga- 
mi, ishqilib to'gli kelgan burilishlaming biriga tez 
burilib ketar edi. Har zamon-har zamonda u Bekkiga 
qarab: «QoVqma, shu yolimiz to‘g‘ri, shunday qilib 
yolni topib olamiz», - der, qalbidan esa shunday bir 
dahshatli qoVqinch va umidsizlik joy olgan ediki, 
u xayolida go у о haligi: «qoVqma, shu ketayotgan 
yolimiz to'g'ri» degan so'zlar oVniga: «ishimiz yomon 
boldi, yoldan adashdik, holimiz xarob boldi», degan- 
dek tovushi bo'gllibroq qolar edi. Bekki borgan sari 
Tomning yonboshiga siqilar va kuchining boricha
247


harakat qilib, tomchi-tomchi bolib chiqib kelayot- 
gan ko‘z yoshlami to'xtatmoqchi bolar, lekin bunga 
erisholmas edi. Nihoyat u:
- Menga qara, Tom, ко‘rshapalaklar bolsa ham 
mayli, o‘sha yolga yuraylik, bolmasa bunday qilib 
yurganimizda yana ko'proq adashib ketamiz, - dedi.
Tom to'xtadi.
- To'xta, quloq sol! - dedi u.
Shunday jimlik hukm surar ediki, bolalar hatto 
o'zlarining nafas olishlarini ham eshitib turar edi­
lar. Tom tovushining boricha bir baqirib yubordi. 
Uning tovushi g‘or gumbazi ostida uzoq vaqtgacha 
jaranglab, keyin yiroqdan go у о istehzoli bir kulgidek 
sekin-sekin eshitilib, birdan to'xtab qoldi.
- Qoy, Tom, bunday qichqirma, bu juda vahimali 
bolar ekan, - dedi Bekki.
- Vahimali ekanligi rost, Bekki, lekin indamay 
yurgandan ko‘ra baqirgan yaxshi-da, balki ular eshi­
tib qolishar.
U yana baqirdi.
Tomning bu «balki» degan so‘zi qiz uchun hali- 
gi qo'rqinchli aks sado tovushidan ham ortiqroq 
dahshatli qahqaha kabi jaranglab eshitildi. U endi 
tomning ishonchini yo‘qotayotganini angladi. Bo­
lalar indamay kutib turardilar, biroq bularning 
chaqiriqlariga hech bir javob bolmadi. ShundaTom 
orqasiga burilib, tez-tez yurib keta boshladi. Ko'p 
otmay Bekki uning ko'zlarida qandaydir bir qat’iyat- 
sizlikdan boshqa yana bir dahshatli haqiqat borligini 
sezdi. Tom endi orqasiga qaytib ketish uchun ham 
yolni topa olmay turar edi.
- Oh, Tom, nega yollarga ko'proq belgilar qotyib 
kelmading.
- To‘g‘ri aytasan, Bekki, men juda ahmoq ekan- 
man! Shu to‘g‘ridajuda ahmoqlik qildim! Bizgayana 
shu yol bilan qaytib chiqishga to'gVi kelar, degan fikr
248


xayolimga ham kelmagan. Yo‘q, men endi yolni topa 
olmayman. Juda boshim aylanib qoldi.
-
Oh, Tom, holimiz xarob boldi! Biz endi bu dah- 
shatli yer ostidan hech qutulib chiqa olmaymiz! Nega 
boshqalardan ajralib qoldik?
Bekki kuchsizlanib yerga o'tirdi va o‘zini yo‘qo- 
tib, shunday ho'ngrab yigladiki, Tom uni endi yo 
aqlidan ozadi, yo bolmasa olib qoladi, deb qo'rqib 
ketdi. U qizning yoniga o'tirib, uni quchoqlab oldi. 
Qiz yiglab, yuzini uning kolcragiga qo^di va pinjiga 
suqilib yigladi, uzoqdan eshitilgan aks sado esa 
uning bu achchiq yigl ovozlari va qayg4ili so'zla- 
rini mayda bolaklarga bolingan shodlik kulgisidek 
qilib eshittirdi. Tom unga qo'rqoqlik qilmay, o‘zini 
dadil tutishi uchun yolborar, qiz esa bunga ojizli- 
gini bildirar edi. Shunda Tom bu qizni shu ahvolga 
solib qo^gani uchun o‘zini solca boshlagan edi
uning bu ishi qizga qattiqroq ta’sir qildi: qiz o'zini 
dadil tutishga va’da berib, Tom boshlagan tomonga 
uning orqasidan yurib bormoqchi bolar, biroq un- 
dan bu tariqa so'zlarni aytmasligini so‘rar, chunki 
bu ishda men o‘zim ham sendan ko'ra kamroq aybli 
emasman, der edi.
Shunday qilib ular o‘rinlaridan turib yolga tush- 
dilar. Ularning hozirgi yurib borishlari butunlay 
maqsadsiz, faqat bir yerda otirgandan koVa yurib 
turishdan boshqa choralari yo‘q edi.
Birozdan keyin Tom Bekkining qolidagi shamni 
olib puflab o'chirdi. Ular uchun endi shamni iqtisod 
qilish juda muhim edi. Bekki buni tushunib, bir oglz 
ham so‘z aytmadi va yana ruhi tushib ketdi. U Tomda 
yana bitta butun sham, yarimtadan o‘ch-to‘rtta sham 
borligini bilar edi. Shunday bolsa hamki shamlami 
tejab borishni Tom o‘z vazifasi deb hisoblagan edi.
Bora-bora bolalar o'zlarining charchaganliklarini 
seza boshlasalar ham, ular bunga e’tibor qilmaslik-
249


ka tirishardilar, ular uchun har bir daqiqa g'animat 
bo lib turganda, otirish to‘g‘risida oyiash qo‘rqinchli 
edi. Qayoqqa bolmasin, taxmin bilan bolsa ham, 
harholda ular oldinga qarab yurib borar, balki shu 
yol bilan g‘ordan chiqib ketishar. Lekin bir yerda 
qarab otirish - o‘z-o‘zini olim changaliga tutib berish 
va olimni yaqinlashtirish demak edi.
Shunday bolsa-da, Bekkining zaif oyoqlari butun- 
lay holdan ketdi. U otirdi. Tom ham uning yoniga 
otirib oldi-da, u yoqda qolgan yor-do‘stlari, rohatla- 
nib yotadigan to‘shaklari va hammadan ham quyosh 
nuri to‘g‘risida so'zlasha boshladilar. Bekki yiglab 
otirar, Tom uni yupotmoq uchun biror narsa о“у1аЬ 
topmoqchi bolsa ham butun о у lagan narsalari 
hech qanday natija bermas edi. Bekki shu darajada 
charchab, holsizlanib qolgan ediki, provardida ux- 
lab qoldi. Tom bunga xursand edi. U qizning yuziga 
tikilib turar ekan, rohatbaxsh uyqu natijasida uning 
yuzi odatdagi tinch holiga kela-yotganini ко “rib tur- 
di; qizning lablarida yengilgina iljayish alomati ham 
paydo bolib, shu kuyichayo‘qolmay qotib qoldi. Tom 
uxlab yotgan qizning yuziga tikilib turarkan, otgan 
voqealar xayolida jonlanar va u shu xayollarga berilib 
ketib, qizning uyg'onib, muloyimgina kulib yotganini 
ham sezmay qolgan edi. Lekin qizning kulgisi o'sha 
ondayoq yo'qolib, u ingray boshladi.
- Oh, men qanday qilib uxlab qolibman! Men 
shunday uyqudan uyg'onmaslikni istar edim! Yo‘q, 
yo‘q, Tom menga unday qarama! Men endi bunday 
so'zlami aytmayman.
- Men uxlaganingga juda xursand boldim. Bek­
ki, sen ancha dam olib tiniqding. Biz endi yana yol 
axtarishga tushamiz.
- Yaxshi, tagln uxinib koVamiz, Tom. Ammo men 
tushimda shunday go‘zal olkalami koVdimki, asti 
qoyaver. Nazarimda, tezlikda u yerga borib qolamiz.
. 250


- Balki borib qolarmiz, balki - yo‘q. O'zingni dadil 
tut, Bekki. Biz endi yana yol qidira boshlaymiz.
Ular o'rinlaridan turib, bir-birlarining qollari- 
ni ushlashib, yurib ketdilar, lekin muvaffaqiyat 
qozonishlariga ishonmas edilar. Ular shu g‘or- 
ning ichida qancha vaqtdan beri yurganliklarini 
eslamoqchi bolar, ammo ular 

Download 6.67 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   48   49   50   51   52   53   54   55   ...   63




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling