Kechirganlari
Download 6.67 Mb. Pdf ko'rish
|
Tom Soyerning boshidan kechirganlari. Mark Tven
|
0 ‘TTIZ BIRINCHI BO B
QO‘RQINCHLI UCHRASHUV Endi yana Tom bilan Bekkiga to'xtalamiz. Ular boshqalar bilan birga qorongl yolaklar ichida yurib «Qabul zali», «Jomi», «Aladin saroyi» va shunga o'x- shash qiziq ismlari bolgan g‘orning ajoyib nomla- rini ко‘rib, tomosha qilib yurar edilar. Keyin bolalar sho‘xlik, to'polon qilib bekinmachoq o^ynay bosh- ladilar. Tom bilan Bekki ham yugurishdan charcha- gunlaricha oyinda qatnashdilar. Keyin ikkovlari shamlarini baland kotarishib, egri-bugri yolaklar- ni oralab, tosh devorlarga yozilgan har xil ismlar, ^ 44 raqamlar, unvonlar va boshqa xil ajoyib so'zlami o‘qib boraverdilar. Ular chapga berilib ketib, g'oming devorlari yozuvlar bilan qoplangan qismini otib, eng ichkarilariga kirib ketganliMarini payqamadilar. Ke yin qollaridagi shamning qorakuyasi bilan devorlar- dagi silliq toshlarga o'zlarining ismlarini yozdilar-da, yana nariga qarab yurib ketdilar. Nihoyat, ular shun day bir yerga borib yetdilarki, u yerda bir kichkina chashma suvi o‘zi bilan ohak loyqasini oqizib kelib, bo‘rtib chiqqan toshlar ustidan oqib o'tgan, yaltiroq toshni asrlar davomida Niagara suvining shalolasi- ga o'xshash shaklga aylantirib qo*ygan edi. Tom ana shu shalola shaklidagi oq toshning tor yeridan siqilib, uning orqasiga otdi. U shu oq toshning orqa- siga o'tib, qolidagi sham yorug‘i bilan o‘sha toshni yarqiratib, Bekkini xursand qilmoqchi edi. Uning ichkari tomoniga otib qarasaki, bu shalolaning ikki tomoni tosh devorining tor oraligida tabiiy ravishda tik 0‘matilgan bir zinaga o^shab turardi. Ular bu kashfiyotlaridan xursand boTishilb, bu yeming yana bundan ham ortiqroq ajoyibotlarini ko'rishga qiziqib ketdilar. Bekki ham uning istagiga rozilik bildirdi, ikkovlari shu yerdagi toshlardan biriga xotira uchun qorakuya bilan belgi solib, yana nari ketdilar. Ular sirli g‘or bo^lab borganlari sari, pastga tushib boruv- chi tor yolak ichida dam bir tomonga, dam ikkinchi tomonga burilib uzoq yurdilar. Ular shu oVtadagi toshlardan biriga yana belgi qo^ib, yuqoridagilarga chiqqanda hikoya qilib berish uchun yana ajoyib nar- salar qidirib, bir tomonga burilib ketdilar. Bir yerga borib, katta tokchaga o'xshash yerga duch keldilar. Uning yuqorisidan kishining oyogl yo‘g‘onligiday, yarqiragan juda ko'p narsalar osilib turar edi. Ular bu yerlaming go‘zaUiklaridan zavqlanishib, shu gbrni butun aylanishib, uning son-sanoqsiz tor yolaklari- ning biridan chiqdilar. Tezdan ular yana bir g'orga 245 yetib bordilar. Unda qoyalar orasidan go'zal, tiniq bir chashma qaynab chiqib yotar, uning atroflari porloq kristall kabi yarqirab turar edi. Ulaming gumbazlari ostida birtalay ko‘rshapalaklar bor edi. Bolalaming qollaridagi sham yorugl ularni cho'chitib yubor- di; ulaming hammasi birdan uchib, chiyillashib, aylanib, o'zlarini sham yorug'iga ura boshladilar. Tom darhol Bekkining qolidan ushlab olib, ikkovlari birga dafatan to‘g‘ri kelgan yolaklardan biriga qarab qochib chiqdilar. Bekki g‘ordan chiqqanda ko'rsha- palaklardan bin qanoti bilan urib, uning shamini o‘chirdi. Ko‘rshapalaklar ko‘p vaqtlargacha ulaming orqalaridan quvib yurdilar. Lekin bolalar dam-ba- dam goh u, goh bu yolda uchragan yolakka burilib yurib, nihoyat, ular ta’qiblaridan qutuldilar. Keyin Tom bir zamonlar yer osti koli bolgan joyga to‘g‘ri keldi. Qoronglda uning tevarak-atrofdagi belgilari o'chayozgan edi. Tom uning atroflaridagi qirg'oqlami tekshirib chiqmoqchi bolgan edi, ammo, keyin biroz о у lab turgach, awal bir yerga o'tirib dam olish yax- shiroq, degan qarorga keldi. Shu vaqt yer ostining jonsiz sukunati bolalami siqib, ularga birinchi marta qattiq ta’sir qildi. - Nima gap boldi? - dedi Bekki, - xuddi ancha vaqtlardan beri hech qanday tovush eshitilmaganga o‘xshaydimi? Sen ham sezdingmi? - О‘zing oyiab qara, Bekki, ular u yoqda, yuqorida bolsalar, biz bolsak pastlikdamiz, hatto o'zim hozir kelib qolgan yerimizni ham bilmay turibman. Biz shi- mol tomonga yurib ketdikmi, janubgami yoki sharq tomongami, biz endi bu yerdan ulaming tovushlarini ham eshita olmaymiz. Bekki ancha tashvishga tushib qoldi. - Biz bu yerda yana ancha yuramizmi, Tom? Orqamizga qaytganimiz yaxshi emasmi? - To‘g‘ri, shunday qilsak ham yaxshi bolar edi... 246 - Tom, sen endi yolni topa olasanmi? Bu yer shun day ekanmi, yolgfc o'zim bolsam sira topolmas edim. - Agar shu ко‘rshapalaklar bolmaganda, yolni topib ketar edim. Agar yana o‘sha yoldan yursak, ко‘rshapalaklar ikkalamizning ham shamlarimizni o‘chirib qo“ysalar, unda ishimiz juda yomon boladi, o'sha yerdan otmaslik uchun boshqa yol axtarib kolramiz. - Adashib qolmasak yaxshi edi. Agar yoldan ada- shib qolsak, holimiz xarob boladi-da! - dedi qiz va bu xavfdan bir seskanib oldi. Ular shu yerdagi yolaklardan birini tanlab, an- cha vaqtgacha churq etishmasdan yurib ketdilar. Yolning ikki tomonidan boshqa yolaklar chiqqanda, tanish yol emasmikan, deyishib tikilib qarar edilar. Lekin u yerlaming hammasi notanish bolib chiqar edi. Har gal Tom, yangi bir yol topib kira boshlashi bilan Bekki tetiklantiruvchi alomat kutib, uning yuziga tikilib qarar edi. Tom bolsa awalgidek shod vaziyatda: - Bu hali biz yurgan yol emas, biroq, tashvish qilma, vaqti bilan o‘zimiz yurib kelgan yolni ham topib olamiz, - der edi. Shu bilan birga u muvaffaqiyatsizlikka uchragan sari ko'proq ishonchini yo'qotar, qanday bolsa ham biror tanish yol uchratarman, deb o'nggami, solga- mi, ishqilib to'gli kelgan burilishlaming biriga tez burilib ketar edi. Har zamon-har zamonda u Bekkiga qarab: «QoVqma, shu yolimiz to‘g‘ri, shunday qilib yolni topib olamiz», - der, qalbidan esa shunday bir dahshatli qoVqinch va umidsizlik joy olgan ediki, u xayolida go у о haligi: «qoVqma, shu ketayotgan yolimiz to'g'ri» degan so'zlar oVniga: «ishimiz yomon boldi, yoldan adashdik, holimiz xarob boldi», degan- dek tovushi bo'gllibroq qolar edi. Bekki borgan sari Tomning yonboshiga siqilar va kuchining boricha 247 harakat qilib, tomchi-tomchi bolib chiqib kelayot- gan ko‘z yoshlami to'xtatmoqchi bolar, lekin bunga erisholmas edi. Nihoyat u: - Menga qara, Tom, ко‘rshapalaklar bolsa ham mayli, o‘sha yolga yuraylik, bolmasa bunday qilib yurganimizda yana ko'proq adashib ketamiz, - dedi. Tom to'xtadi. - To'xta, quloq sol! - dedi u. Shunday jimlik hukm surar ediki, bolalar hatto o'zlarining nafas olishlarini ham eshitib turar edi lar. Tom tovushining boricha bir baqirib yubordi. Uning tovushi g‘or gumbazi ostida uzoq vaqtgacha jaranglab, keyin yiroqdan go у о istehzoli bir kulgidek sekin-sekin eshitilib, birdan to'xtab qoldi. - Qoy, Tom, bunday qichqirma, bu juda vahimali bolar ekan, - dedi Bekki. - Vahimali ekanligi rost, Bekki, lekin indamay yurgandan ko‘ra baqirgan yaxshi-da, balki ular eshi tib qolishar. U yana baqirdi. Tomning bu «balki» degan so‘zi qiz uchun hali- gi qo'rqinchli aks sado tovushidan ham ortiqroq dahshatli qahqaha kabi jaranglab eshitildi. U endi tomning ishonchini yo‘qotayotganini angladi. Bo lalar indamay kutib turardilar, biroq bularning chaqiriqlariga hech bir javob bolmadi. ShundaTom orqasiga burilib, tez-tez yurib keta boshladi. Ko'p otmay Bekki uning ko'zlarida qandaydir bir qat’iyat- sizlikdan boshqa yana bir dahshatli haqiqat borligini sezdi. Tom endi orqasiga qaytib ketish uchun ham yolni topa olmay turar edi. - Oh, Tom, nega yollarga ko'proq belgilar qotyib kelmading. - To‘g‘ri aytasan, Bekki, men juda ahmoq ekan- man! Shu to‘g‘ridajuda ahmoqlik qildim! Bizgayana shu yol bilan qaytib chiqishga to'gVi kelar, degan fikr 248 xayolimga ham kelmagan. Yo‘q, men endi yolni topa olmayman. Juda boshim aylanib qoldi. - Oh, Tom, holimiz xarob boldi! Biz endi bu dah- shatli yer ostidan hech qutulib chiqa olmaymiz! Nega boshqalardan ajralib qoldik? Bekki kuchsizlanib yerga o'tirdi va o‘zini yo‘qo- tib, shunday ho'ngrab yigladiki, Tom uni endi yo aqlidan ozadi, yo bolmasa olib qoladi, deb qo'rqib ketdi. U qizning yoniga o'tirib, uni quchoqlab oldi. Qiz yiglab, yuzini uning kolcragiga qo^di va pinjiga suqilib yigladi, uzoqdan eshitilgan aks sado esa uning bu achchiq yigl ovozlari va qayg4ili so'zla- rini mayda bolaklarga bolingan shodlik kulgisidek qilib eshittirdi. Tom unga qo'rqoqlik qilmay, o‘zini dadil tutishi uchun yolborar, qiz esa bunga ojizli- gini bildirar edi. Shunda Tom bu qizni shu ahvolga solib qo^gani uchun o‘zini solca boshlagan edi, uning bu ishi qizga qattiqroq ta’sir qildi: qiz o'zini dadil tutishga va’da berib, Tom boshlagan tomonga uning orqasidan yurib bormoqchi bolar, biroq un- dan bu tariqa so'zlarni aytmasligini so‘rar, chunki bu ishda men o‘zim ham sendan ko'ra kamroq aybli emasman, der edi. Shunday qilib ular o‘rinlaridan turib yolga tush- dilar. Ularning hozirgi yurib borishlari butunlay maqsadsiz, faqat bir yerda otirgandan koVa yurib turishdan boshqa choralari yo‘q edi. Birozdan keyin Tom Bekkining qolidagi shamni olib puflab o'chirdi. Ular uchun endi shamni iqtisod qilish juda muhim edi. Bekki buni tushunib, bir oglz ham so‘z aytmadi va yana ruhi tushib ketdi. U Tomda yana bitta butun sham, yarimtadan o‘ch-to‘rtta sham borligini bilar edi. Shunday bolsa hamki shamlami tejab borishni Tom o‘z vazifasi deb hisoblagan edi. Bora-bora bolalar o'zlarining charchaganliklarini seza boshlasalar ham, ular bunga e’tibor qilmaslik- 249 ka tirishardilar, ular uchun har bir daqiqa g'animat bo lib turganda, otirish to‘g‘risida oyiash qo‘rqinchli edi. Qayoqqa bolmasin, taxmin bilan bolsa ham, harholda ular oldinga qarab yurib borar, balki shu yol bilan g‘ordan chiqib ketishar. Lekin bir yerda qarab otirish - o‘z-o‘zini olim changaliga tutib berish va olimni yaqinlashtirish demak edi. Shunday bolsa-da, Bekkining zaif oyoqlari butun- lay holdan ketdi. U otirdi. Tom ham uning yoniga otirib oldi-da, u yoqda qolgan yor-do‘stlari, rohatla- nib yotadigan to‘shaklari va hammadan ham quyosh nuri to‘g‘risida so'zlasha boshladilar. Bekki yiglab otirar, Tom uni yupotmoq uchun biror narsa о“у1аЬ topmoqchi bolsa ham butun о у lagan narsalari hech qanday natija bermas edi. Bekki shu darajada charchab, holsizlanib qolgan ediki, provardida ux- lab qoldi. Tom bunga xursand edi. U qizning yuziga tikilib turar ekan, rohatbaxsh uyqu natijasida uning yuzi odatdagi tinch holiga kela-yotganini ко “rib tur- di; qizning lablarida yengilgina iljayish alomati ham paydo bolib, shu kuyichayo‘qolmay qotib qoldi. Tom uxlab yotgan qizning yuziga tikilib turarkan, otgan voqealar xayolida jonlanar va u shu xayollarga berilib ketib, qizning uyg'onib, muloyimgina kulib yotganini ham sezmay qolgan edi. Lekin qizning kulgisi o'sha ondayoq yo'qolib, u ingray boshladi. - Oh, men qanday qilib uxlab qolibman! Men shunday uyqudan uyg'onmaslikni istar edim! Yo‘q, yo‘q, Tom menga unday qarama! Men endi bunday so'zlami aytmayman. - Men uxlaganingga juda xursand boldim. Bek ki, sen ancha dam olib tiniqding. Biz endi yana yol axtarishga tushamiz. - Yaxshi, tagln uxinib koVamiz, Tom. Ammo men tushimda shunday go‘zal olkalami koVdimki, asti qoyaver. Nazarimda, tezlikda u yerga borib qolamiz. . 250 - Balki borib qolarmiz, balki - yo‘q. O'zingni dadil tut, Bekki. Biz endi yana yol qidira boshlaymiz. Ular o'rinlaridan turib, bir-birlarining qollari- ni ushlashib, yurib ketdilar, lekin muvaffaqiyat qozonishlariga ishonmas edilar. Ular shu g‘or- ning ichida qancha vaqtdan beri yurganliklarini eslamoqchi bolar, ammo ular Download 6.67 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|