Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

IX.2. Xavfning son ko'rsatkicki 
Tavakkalni baholash. Tavakkallik deganda, biror bir vazifani 
bajaiganda iqtisodiy foydani ko'zlab xavfsizlik texnikasi 
qoidalarining ba'zi bir nuqtalarini inkor qilgan holda bajarish holati 
tushuniladi. Tavakkalni har xil holatlar uchun ayrim qabul qilinadi. 
Masalan, xavfli vaziyat xavfi jarohat olish bilan bo'lishi aniq ko'rinib 
tuigan holat va odam sog'lig'iga zarar yetkazishi mumkin bo'lgan holat. 
Bunda birinchi holatda xavfli vaziyat xavf manbayi potensial xavf 
tug'diruvchi omil sifatida bu qanday xavf bo'lishidan qat'i nazar (odam 
organizmiga, moddiy zarar yoki atrof-muhitni zararlashi) tezda qisqa 
muddatda ta'sir ko'rsatadi. Ikkinchi holatda esa xavf manbayi uzoq muddat 
davomida uzluksiz ta'sir ko'rsatib boradi. 
Agar tavakkal qabul qilingan ishda beradigan zarar shaxsiy mulkka 
va moddiy yo'qotishga borib taqalsa, unda uni pul bilan o'lchanadi. Ammo 
unutmaslik kerakki, avariya bo'lgan taqdirda yetadigan zarar bir maromda 
va bir xilda bo'lmasligini inobatga olib, ularning keyingi qiyoslari 
tavakkalni ehtimollari asosida aniqlanadi. Jumladan, agar yetadigan 
zararni hisoblash qiyinchilik tug'dirsa, unda tavakkalni chegara miqdor 
asosida hisoblanadi. 
Agar yetadigan zarar sog'lig'iga ta'sir qiladigan bo'lsa, uning hisobi 
yo'qotilgan kunlar uchun to'lov qog'oziga va uning ish joyida vaqtincha 
almashtiigan kishi uchun to'lov sifatida hisoblanadi. Bu haqiqiy holatni 
aniq belgilamaydi. Agar baxtsiz hodisa o'lim bilan tugagan bo'lsa, uni 
hisoblash masalasi yanada qiyinlashadi. Shuning uchun tavakkal, agar 

---

158 
baxtsiz hodisa bilan bog'liq bo'lsa, uni tavakkalni ehtimollar asosida 
baholanadi. 
Shunday qilib, tavakkalning o'lchov birligi odam sog'ligiga va 
shaxsiy mulkiga xavf solgan taqdirda har xil bo'ladi. Shuning uchun, agar 
bir vaqtning o'zida ham sog'lig'iga ham shaxsiy mulkiga xavf tug'iladigan 
bo'lsa, unda tavakkalni vektor ko'rinishida koordinat o'qlari bo'yicha har 
xil o'lchovlarda yozish mumkin: 
R=U∙P, 
bu yerda o'ng tomondagi ko'paytmada hamma shartlar hisobga 
olinganligi uchun, tavakkalni qiyoslash imkoniyati mavjud. 
Tavakkalni shaxsiy va umumiy turlarga bo'lib qaraladi. Shaxsiy 
tavaklcal favqulodda hodisa natijasida yetkazilgan zararning kutilgan 
miqdori U* ma'lum. T vaqt mobaynida M miqdordagi odamlar guruhiga 
nisbatan olinadi. (Agar shaxsiy tavakkallik ko'rsatilayotgan bo'lsa, 
odamlar soni ko'rsatilgan bo'lishi kerak).
R=U*/(T*M). 
Bir guruh odamlar uchun umumiy tavakkallik (kollektiv 
tavakkallik): 
R=U*/T. 
Har qanday odam ma'lum bir sharoitda va deyarli hamma odamlar 
ham, ma'lum sharoitda tavakkallik holatini boshidan kechiradi.