Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

— favqulodda hodisalar tavsifi bo'yicha: oldindan o'ylab qilingan 
(ataylab) va bexosdan bo'lishi mumkin. Ataylab qilingan favqulodda 
hodisalarga milliy, ijtimoiy va harbiy harakatlar va shuningdek, terrorislik 
harakatlarini kiritish mumkin. Tabiiy ofatlar, texnogen avariya va 
katastrofalar bexosdan bo'lgan tabiiy ofatlar qatoriga kiritiladi.
Hozirgi zamon texnika taraqqiyoti ko'pdan ko'p hodisalarni tub 
mohiyatini ochib berganligi hammamizga ma'lum. Shuning bilan birga 
favqulodda hodisalarni o'rganish va uni oldindan bashorat qilish ishlari 
ham qilingan birmuncha oldinga siljishlarning guvohi bo'la oladi. Ammo 
shuni ham ta'kidlash joizki, favqulodda hodisalar fan sifatida 
o'rganilayotganiga hali ko'p vaqt bo'lgani yo'q. Shuning uchun ham biz bu 
yerda ko'rsatib o'tgan bo'linishlarni tugallangan deb hisoblashga hech 
qanday asos yo'q. Shuning uchun uning bo'limlarini quyida ko'rsatilgan 
chizma asosida o'rganish, ehtimol, birmuncha tomaroq bo'lishini hisobga 
olib uni taitibga keltirishga harakat qilib ko'ramiz. Ammo, biz bu 
chizmadagi ko'rsatilgan hamma hodisalar jamlab olingan degan xulosadan 
yiroqmiz.
Tabiiy holatda kelib chiqadigan favqulodda hodisalar.
Ob-havo haroitining o'zgarishiga asoslangan xavflarga: 
— aerometeorologiya asosida: bo'ronlar, dovullar (12—15 ball va 
undan yuqori), to'fbnlar (9—1L ball), aylanma bo'ronlar,tornado, 
siklonlar; 
— agrometeorologiya asosida: yirik do'l yog'ishi, kuchli jala, 
haddan tashqari ko'p qor yog'ishi, kuchli tuman tushishi, haddan tashqari 

---

323 
sovuq, haddan tashqari issiq, qurg'oqchilik; 
— tabiiy yong'inlar: favqulodda yong'in, xavfi, o'rmonlar 
yonishi, don ekilgan massivlarning yonib ketishi, qazilma 
boyliklarning yer ostida yonishi.
Tektonik xavfli vaziyatlar 
— zilzilalar va vulqonlar otilishi.
Topologik xavfli vaziyatlar: 
— gidrogeologiya asosida, daryolar toshishi, suv toshqifllari, 
o'pirilishlar, siyishlar, sel kelishi, yer ko'chishi, sunami yer yuzasining 
o'pirilib ketishit. 
Kosmik xavfli vaziyatlar: 
— meteoritlarning va kometa qoldiqlarining tushishi; 
— boshqa ko'zda tutilmagan kosmik falokatlar.