Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

— to'satdanlik darajasi: to'satdan (bashorat qilish mumkin 
bo'lmagan) va kutilgan (bashorat qilish mumkin bo'lgan). Favqulodda 
hodisalarning ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy turlarini bashorat qilish uncha 
qiyin emas, ammo tabiiy ofatlarni bashorat qilish qiyinroq. Albatta, tabiiy 
ofatlarni bashorat qilish mumkin bo'lganda uning oqibatlaridan 
ko'pchiligini oldi olingan, moddiy va odamlar uchun xavfli omillarni 
chetlab o'tish uchun imkoniyat yaratilgan bo'lar edi, hattoki, ba'zi bir 
hollarda favqulodda holatni butunlay kelib chiqaruvchi omillariga ta'sir 
qilish yo'li bilan ularni kelib chiqmasliklari ta'minlangan bo'lar edi. 
— tarqalish tezligi: favqulodda hodisalar har xil ko'rinishda 
portlash, tez rivojlanuvchi, tez tarqaluvchi, sokin tavsiflarga bo'linadi. 
Portlashga kuchli zilzilalar, bo'ronlar va to'fonlar hamda terrorchilik 
harakatlari kiradi. Tez rivojlanuvchi turiga harbiy to'qnashuvlar, texnogen 

---

322 
avariyalar, tabiiy ofatlarning ba'zi birlarini kiritiladi, sokin turiga 
ekologiya tavsifiga ega bo'lgan favqulodda hodisalar kiritiladi. 
— tarqalish masshtabi: favqulodda hodisalarni masshtabi bo'yicha 
qisman, obyekt bo'yicha, mahalliy, hududiy, milliy va umumiy turlarga 
bo'lish mumkin. Qisman, obyekt bo'yicha, hududiy va mahalliy 
favqulodda hodisalar o'z nomlanishlariga ko"ra obyektning bir qismida, 
o'zida yoki shu hududda ro'y bergan bo'lib tashqaridagilar hech qanday 
ta'sir sezmagan va mahalliy hududiy va umumiy turlarida bir necha davlat 
yoki bir necha 
viloyat yoki respublika uning ta'siridan aziyat chekkan deb 
qaraladi. 
— ta'sir davri: ta'sir davri bo'yicha favqulodda hodisalar qisqa 
muddatli va uzoqqa cho'ziladigan turlarga bo'lib qaraladi. Atrof- muhitni 
bulg'ash bilan o'tadigan hamma favqulodda hodisalar uzoqqa cho'ziladigan 
turga kiritiladi.