Keyingi yillarda Respublikamizda qishloq xo‘jaligini rivojlantirish va yetishtirish bo‘yicha hamda qishloq xo‘jalik xom ashyolarini qayta ishlashga qaratilgan bir qator qonunlar qabul qilinib, amalda tadbiq etilmoqda

Kasallik va zararkunandalari. Un shudring kasalligi: Bu kasallik bilan ko‘proq sabzi va lavlagi o‘simligi kasallanadi. Unga chalingan ekinlarning barglarida, poyalari va gullarida yozda unsimon oq g‘ubor, kuzda esa juda ko‘p qora nuqtalar paydo bo‘ladi. O‘simlikning zararlangan organlari qurib qoladi.
Kurash choralari: - oltingugurt kukuni bilan oxakni 1:1 (gektariga 15-20 kg) nisbatiga aralashtirib changlanadi yoki kolloid oltingugurtning 1 foizli suspenziyasi purkaladi.
Oq chirish kasalligi: - sabzi ildiz mevalarini saqlash vaqtida urug‘li o‘simliklarni zararlantiradi. Kasallik ildiz mevalar yuzasida oq g‘ubor (zamburug‘ ildizi) holida paydo bo‘ladi.
Kurash choralari: - oziq-ovqatga ishlatiladigan ildiz mevalar bor bilan, urug‘li ildiz mevalar esa Vitavaks (1 t urug‘likka 3 kg) preparati bilan changlanadi va urug‘lar Vitavaks preparati bilan (1 kg urug‘ga) dorilanadi.
Ildiz meva ekinlarida zararkunandalardan bo‘rgachalar, ayniqsa ko‘p uchraydi, unga qarshi o‘simlikka 5% anobadust, yoki nikodust (gektariga 25-30 kg) purkaladi. Lavlagi uzunburuniga qarshi o‘simlikka natriy kremneftorid (1l suvga 7 g), lavlagi shirasiga qarshi esa anabazin-sulfat yoki nikotin-sulfat purkaladi. Ildiz mevalarni, ko‘pgina boshqa sabzavot ekinlari singari, ko‘pincha yosh o‘simliklar ildiz va poyalarini kemiruvchi buzoqboshi zararlaydi.
Kurash choralari: - rux fosfit bilan zaharlangan don – xo‘raklar sochiladi. Bundan tashqari, ildiz mevalar orasiga don ekinlari ekib, ularni erta bahorda 60% li geptaxlor emulsiyasi bilan ishlash ham yaxshi natija beradi.
Ildiz mevalar hosilini yig‘ishtirish. O‘zbekistonda qand lavlagi hosilini yig‘ishtirish eng qiyin bosqichlardan hisoblanadi, chunki lavlagi ildiz mevasini yig‘ishtiradigan maxsus kombaynlar bo‘lmaganligi sababli, qo‘l bilan yig‘ishtirib olinadi, yig‘ishtirishdan oldin (oktyabrning oxiri-noyabrning boshlarida) bargni KIR-1,5 yordamida o‘rib olish, ildiz mevasini MTZ-80 yoki MTZ-60 traktorlariga o‘rnatilgan maxsus lavlagi kuraklarida yoki go‘zapoya kavlagichlarida kavlanadi. Yig‘ishtirib olingan ildiz mevalarni qolgan barglaridan tozalanadi va qishda saqlanadigan joylarga jo‘natiladi.
Respublikada boshqa ildiz mevalardan xo‘raki lavlagi, sabzi, turp, sholg‘om, selderey va petrushka kech kuzda hosili yaxshi etilgandan so‘ng yig‘ishtiriladi. Bunda kuzgi sovuq tushguncha yig‘ishtirilib olinishi muximdir. Kavlab olingan ildiz mevalar silkitib tuproqdan tozalangan holda barglari kesiladi. Yirikligi va sifatiga qarab saralanadi. Shikastlanmagan, barglari to‘g‘ri kesilgan, sog‘lom ildiz mevalar qop, konteyner yoki qutilarga solib sabzavot omborlarga, tayyorlash shaxobchalari va doimiy omborlarda saqlanadi.
Bahorda ekilgan ildiz mevalarni realizatsiya qilish uchun tovar mahsulot olish mo‘ljallangan bo‘lsa, maysalar ko‘ringandan 50-60 kun o‘tgach, ya‘ni sabzi ildiz mevasining diametri 1,5-2 sm, lavlaginiki esa 3-3,5 sm ga etgandan boshlab hosilni yig‘ib-terib olishga kirishiladi. Kavlab olingan o‘simlik barglari kesilmasdan bog‘-bog‘ qilib, shu kunning o‘zidayoq yoki ikkinchi kuni realizatsiya qilinadi.
Bahorgi ildiz mevalarning asosiy hosili iyun-iyul oylarida yog‘ingarchilik boshlanmasdan, qattiq sovuq tushmasdan oldin yig‘ishtirib olinadi. Yozda ekilganlarning hosili noyabr oylarida yig‘ishtiriladi. Sovuqqa chalingan ildiz mevalar ta‘mini yo‘qotadi va uzoq saqlanmaydi.
Dastlab sovuqqa chidamsiz, ildiz mevasi tuproqqa chuqur kirmaydigan ekinlarning hosili yig‘ib olinadi. Odatda, oldin lavlagi, keyin sholg‘om, turp, sabzi, petrushka va selderey hosilini yig‘ib olishga kirishiladi. Pasternak nihoyatda sovuqqa chidamli bo‘lganidan uni nafaqat kuzdagina emas, qishda kun iligan paytlarda, xatto bahorda ham yig‘ib olish mumkin.
Ildiz mevalarni yig‘ib-terib olishda elevator turidagi lavlagi va kartoshka kavlagichlardan foydalaniladi. Otga qo‘shib ishlatiladigan qurollardan kovlaydigan panjalar va otvalli ilib qo‘yilgan pluglar qo‘llaniladi.
Qazib olingan ildiz mevalarning bargi o‘zak doirasi to‘g‘risidan shu kuniyoq pichoq bilan kesib tashlanadi, chunki bargi bilan turib olsa ildiz mevaning suvi qochadi, so‘liydi va keyinchalik unchalik yaxshi saqlanmaydi. Barglaridan tozalanadi, keyin ularni yirik maydali o‘lchamiga qarab sarflanadi va ayni qishgi saqlashga yaroqsiz, ya‘ni etilmagan, yorilgan, shikastlangan ildiz mevalar ajralib olinadi.
Hosilni yig‘ish, saralash va tashish vaqtida ildiz mevalarni urintirmaslikka, shikastlantirmaslikka (kesmaslik, po‘stini shilmaslik va boshqa) harakat qilish kerak, chunki zararlangan ildiz mevalar yaxshi saqlanmaydi.
Ildiz mevalarning hosildorligi ekinning naviga, parvarishlash agrotexnikasi va ekish muddatiga qarab keskindarajada o‘zgaradi. Masalan, ertagi sabzining gektaridan 120-130 s, kechkisidan 130-150 s; lavlagining ertagisidan 130-140 s, kechkisidan 150-180 s; sholg‘omdan 110-130 s; turpdan 120-150 s va petrushkaning har gektaridan 80-100 s atrofida hosil olish mumkin. Ilg‘or sabzavotchilik xo‘jaliklarida ildiz mevalardan ancha yuqori gektaridan 250-300 s va undan ortiq hosil etishtirilmoqda.