Ki-73 guruh talabasi Jo’rayev Qobil Topshiriq: Bozor makonini shakllantirishda raqobat strategiyasining taʼsiri

KI-73 guruh talabasi Jo’rayev Qobil
Topshiriq: Bozor makonini shakllantirishda raqobat strategiyasining taʼsiri.
Funksional yondashuvga muvofiq, tadqiqot predmeti xo‘jalik yurituvchi subyektlarning o‘zaro raqobatlashuvi natijasida iqtisodiyot yoki muayyan bozorning erishgan samarasi hisoblanadi. Funksional yondashuvga ko‘ra raqobat bozorning tartibga solish, motivasiya, taqsimot va nazorat kabi iqtisodiy funksiyalarini amalga oshiruvchi mexanizmidir. Uning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati quyidagi funksiyalarida namoyon bo‘ladi:
Tartibga solish funksiyasi. Kurashda yutib chiqish uchun ishlab chiqaruvchilar iste‘molchi afzal ko‘radigan mahsulot ishlab chiqarishi zarur. Bundan kelib chiqadiki, ishlab chiqarish omillari va narxeng ko‘p talab etiladigan tarmoqlarga qarab yo‘naltiriladi.
Motivasiya funksiyasi. Tadbirkorlar uchun raqobat bir vaqtning o‘zida xavf-xatar va imkoniyatdir. Ya‘ni tadbirkor sifatli mahsulotni eng kam xarajatlar hisobiga taklif etadi va daromad ko‘rinishdagi imkoniyatga ega bo‘ladi va iqtisodiy rivojlanishni rag‘batlantiradi; Tadbiror mijozlar talabini e‘tiborga olmaydi yoki raqobat qoidalarini buzadi. Natijada u zarar ko‘radi yoki davlat tomonidan ma‘lum cheklovlar va jarimalar qo‘llanilishiga sabab bo‘ladi.
Taqsimot funksiyasi. Raqobat samarali faoliyat ko‘rsatayotgan ishlab chiqaruvchilar daromadini oshiradi. Ishlab chiqaruvchilar va uy xo‘jaliklari o‘rtasida daromadlarning taqsimlanishini amalga oshiradi.
Nazorat funksiyasi. Raqobat har bir bozor ishtirokchilarining kuchini cheklaydi va nazorat qilib turadi. Misol uchun monopolist narxni belgilashi mumkin. Ammo raqobat iste‘molchiga bir necha sotuvchilarning mahsulotini sotib olishni taklif etadi. Raqobat qanchalik mukammal bo‘lsa narx shunchalik adolatli o‘rnatiladi.
Raqobatni qo‘llab-quvvatlash siyosatini olib borish raqobatning o‘z funksiyalarini to‘laqonli amalga oshirishiga imkon yaratadi. Buning natijasida – raqobat ta‘sirida innovatsiyalar kiritiladi – tovar va xizmatlarga nisbatan texnik taraqqiyot tez joriy etiladi; – raqobat ta‘sirida adaptasiya vujudga keladi –korxonalar raqobat ta‘sirida bozor konyunkturasi va iste‘molchilar xulq-atvoriga moslashishga harakat qiladi. Fridrix fon Xayek (1899—1992) neoliberalizmning yirik nazariyotchilaridan biri bo‘lib, iqtisodda maksimal