Ki fakulteti ax 12 20 guruh talabasining

Tavakkalchilik elementlari bilan bog‘liq qarorlarni tanlash va amalga 
oshirishga ta’sir qiluvchi omillar. 
Tavakkalchilikda hisobga olinishi zarur bo‘lgan va xavf-xatarni keltirib 
chiqaradigan muhim omillar quyidagilardir: tadbirkorlik sohasi; tabiiy ofat; 
o‘g‘irlik; reket; biznes rejani shakllantiruvchi shaxslarning omilkorlik darajasining 
pastligi, biznes bo‘yicha sheriklarning vijdonsizligi yoki mol-mulksizligi. 
Shartnomada aldanish xavfi yoki qarzdorning to‘lash qobiliyati yo‘qligi xodisasi 
bilan duch kelish, qarzni qaytarmaslik va boshqalar haqikatda yuz berishi mumkin 
bo‘lgan xodisalardir. Yuqorida keltirilgan omillar muqobil taktikaviy qarorlarni 
tavakkalchilik elementlarini hisobga olgan holda tanlashda so‘zsiz o‘z ta’sirini 
ko‘rsatadi. Bu ta’sir ikki xil namoyon bo‘ladi. Birinchidan, xo‘jalik vaziyatining 
elementlarining o‘zaro ta’sirlashuvi orqali vaziyatning rivojlanish jarayonida taktik 
qarorlar qabul qilinadi va amalga oshiriladi. Ikkinchidan, ta’sir ishbilarmon va 
biznesdagi boshqa ishtiroklarning shaxsiy xususiyatlariga bog‘liq elementlar orqali 
namoyon bo‘ladi. Qaror qabul qilishda salbiy omil bo‘lib vaziyat qo‘ygan 
masalaning murakkabligi va yangiligi hisoblanadi. Bu ko‘p hollarda ishbilarmonni 
sarosimaga soladi, ba’zida qo‘rquv samarasini bunyod etadi, ma’lumotlarni ratsional 
tahlil qilish va amalda to‘g‘ri qaror qilish imkonidan maxrum qiladi. Bu ayniqsa, 
xavf-xatar yuqori bo‘lgan holda yaqqolrok ko‘zga tashlanadi. Biroq, bir qator 
hollarda, ishbilarmon tavakkalchilik elementlari bilan bog‘lik bo‘lgan xo‘jalik 
qarorlarini o‘z xis-tuyg‘ulari bo‘yicha, o‘z bilganicha qabul qiladi, amalga oshiradi 
va bir qator harakatlar majmuasini bajargandan keyingina o‘z qilmishi va avvalgi 
vaziyatga baxo beradi. 

---

Kichik biznesda xo‘jalik tavakkalchiligini sug‘urtalash. 
Tadbirkor hamma vaqt esda tutishi kerakki, tavakkalchilik ba’zi holda muvaffaqiyat 
keltirsa, boshqa holatda — bankrotlikga olib kelishi mumkin. Salbiy holatni bartaraf 
etish va xavf-xatarga muvaffaqiyat bilan bardosh bera olish uchun, uni, birinchi 
navbatda to‘la aniqlash, tavakkalchilikni kamaytirish dasturini ishlab chiqish, turli 
zaruriy tadbirlarni o‘tkazish, ishbilarmonning xavf-xatarda qolishi maqsadga 
muvofiqligi yoki uni sug‘urtalash zarurligini aniqlash kerak. Kichik darajadagi 
tavakkalchilikda, odatda, zararni korxonaning o‘zi qoplaydi va buning uchun, zarur 
fondlar bunyod etiladi. O‘rta va kichik darajadagi tavakkalchilikni esa, sug‘urtalash 
maqsadga muvofiqdir. 
Sug‘urtalash chora-tadbirlari xavf-xatar oqibatida yuzaga keladigan yo‘qotishni 
(kutilmagan holatlarda mol-mulk, mablag‘lar va ishlab chiqarishni) to‘la yoki 
qisman qoplash (tabiiy ofat, avariyalar, baxtsiz xodisalar, xonavayronlikga uchragan 
shartnomachilarning o‘z majburiyatlarini bajarmasligi va boshqa holatlar yuz 
berganda) yoki yo‘qotishlarni iloji boricha ko‘proq sonli yuridik va jismoniy 
shaxslar o‘rtasida taqsimlash yo‘li bilan qoplash kabi usullarda amalga oshirilishi 
mumkin. Ishbilarmon va korxona uchun tavakkalchilikni himoya mudofaa tadbirlari 
bilan bartaraf etish yoki sezilarli moliyaviy zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan xavf-
xatarni o‘z yelkasiga olishga xoxish bo‘lmagan paytda sug‘urtalash maqsadga 
muvofiqdir. 
Sug‘urtalashda ikki tomonning ishtiroki majburiydir — sug‘urta fondini bunyod 
etish va uni ishlatish bilan shug‘ullanuvchi maxsus tashkilot va sug‘urtalanuvchi 
ushbu fondga belgilangan to‘lovni to‘lovchi yuridik yoki jismoniy shaxs. Ular 
orasidagi munosabat sug‘urta shartnomasi (polis) asosida tashkil topadi. 
Tavakkalchilikni pasaytirish maqsadida qilinadigan sug‘urtalash ixtiyoriy tartibda 
o‘tkaziladi. Tadbirkorning har qanday faoliyati, odatda, sug‘urtalanishi mumkin. 
Ammo, bu ba’zi bir, xavf-xatar yuqori bo‘lgan hollardagina amalga oshiriladi.